B' ΤΟΜΟΣ

361 / 562

Κωνσταντινα Ριτσατου
360
πραξούλες» το ονομάζει ο συγγραφέας– δεν μπόρεσε να πείσει τη Μαρίκα
Κοτοπούλη να το συμπεριλάβει στο ρεπερτόριο του θιάσου της.7 Έτσι, γνώρι-
σε μόνο τα φώτα του τυπογραφείου, στην καρδιά του Μεσοπολέμου, το 1929,
ενσωματωμένο σε ένα περιοδικό που με το όνομά του διακηρύττει τους ισχυ-
ρούς δεσμούς του με την πρωτοπορία. 8 Αν και το τελευταίο έργο βρίσκεται
έξω από το χρονικό πλαίσιο του συνεδρίου μας, επιλέχθηκε να συνεξεταστεί
γιατί οι συντεταγμένες που πλέκουν τον δραματουργικό του ιστό αποτελούν
την επόμενη φάση μιας πορείας που ξεκινά τουλάχιστον από τις αρχές της
δεκαετίας του 1870, δηλαδή από τη μετεξέλιξη του εθνικισμού και από την
εμφάνιση στα ελληνικά γράμματα της εργασίας του Νικόλαου Πολίτη.9 Στη
το διακηρύττει ο ίδιος ο συγγραφέας ή κάποιος των περί αυτού […]. Βεβαίως με αυτόν
τον ακράτητον συμβολισμόν δεν υπάρχει καμμία ελπίς να εναγκαλισθή ο κ. Περεσιάδης
είτε ζων, είτε αποθνήσκων την αθανασίαν. Λυπούμεθα διότι αδυνατούμεν να γράψωμεν
περισσότερα περί του ατυχούς συγγραφέως. Άξιοι μαξιλαρώματος είνε εκείνοι που τον
περιστοιχίζουν, οι ηθικοί αυτουργοί δηλαδή των έργων του, οι οποίοι προσπαθούν να τον
πείσουν πως είνε απολύτως ανάγκη να γράφονται τοιαύτα σκηνικά τερατουργήματα.
Και το αμίμητον αυτό, λεχθέν χθες παρά τινος ηθοποιού της Ομονοίας: Δεν μας μέλει
αν το δράμα δεν αρέσει εδώ. Εμείς το ετοιμάσαμεν διά το εξωτερικό! Ώστε, ως βλέπετε,
πρόκειται περί καθαράς […] θεατρικής εξπορτασιόν!». Στην Εστία 30, 31.8.1899, μνη-
μονεύεται το όνομα του χρηματοδότη των σκηνικών της παράστασης: «κ. Παπαδάτος ή
Διάβολος», ο οποίος «κλαίει ακόμη τον παρά του διά τα σκηνικά».
7. Στην Πρωτοπορία 11 (Νοέμ. 1929), σ. 270-273, δημοσιεύονται γράμματα του
Ψυχάρη προς τον διευθυντή και ιδιοκτήτη του περιοδικού Φώτο Γιοφύλλη, τα οποία
αποτελούν μαρτυρίες σχετικές με τη συγγραφή και την τύχη της ψυχαρικής Νεράιδας.
Στις 25 Νοεμβρίου 1928 ο Ψυχάρης γράφει στον Γιοφύλλη ότι έχει ένα «δραματάκι
ανέκδοτο», τη Νεράιδα, που η Μαρίκα «δε θέλησε –ή φοβήθηκε να τ’ ανεβάση»,
και τον παρακαλεί να το δημοσιεύσει (σ. 271). Σε επόμενη επιστολή, 26 Νοεμβρίου
1928, σημειώνει ότι έχει ένα ακόμα «δραματάκι», σαν τη Νεράιδα, αδημοσίευτο, τη
Μούσα. Και μια μονόπρακτη κωμωδία τον Μαρσύα. Και τα δύο δράματα δημοσιεύτη-
καν αργότερα, μετά τον θάνατο του συγγραφέα, στην Πρωτοπορία (1930), σ. 103-111
και σ. 169-172 αντίστοιχα. Βλ. Σιδερης, «Ψυχάρης και Θέατρο», σ. 39· Πουχνερ, «Τα
τελευταία θεατρικά έργα του Ψυχάρη: Ένα σχόλιο», σ. 294.
8. Στη στήλη «Σταράτα», που ανοίγει το περιοδικό Πρωτοπορία 3 (Μάρτ. 1929),
αφού δοθούν συγκεκριμένα παραδείγματα, ξεκαθαρίζεται «πως πότε η αριστερή πολι-
τική βαδίζει μαζί με την πρωτοπορία της τέχνης και πότε όχι, και πως, αντίθετα, κι η
συντηρητικότερη πολιτική τυχαίνει να πηγαίνη μαζί με την πρωτοπορία της τέχνης.
Είναι φανερό πως οι δύο δρόμοι, πολιτικής και τέχνης, δεν πάνε πάντα μαζί».
9. E. J. Hobsbawm, «Η μετεξέλιξη του εθνικισμού, 1870-1918» στο Έθνη και εθνι-
κισμός από το 1780 μέχρι σήμερα. Πρόγραμμα, μύθος, πραγματικότητα, μτφρ. Χρύσα
Νάντρις, Καρδαμίτσα, Αθήνα 1994, σ. 144-184· Πολιτης, Μελέτη επί του βίου των
νεωτέρων Ελλήνων, Ν. Β. Νάκη & Karl Wilberg, Αθήνα 1871.