291 / 562
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΣΦΟΙΝΗ
290
ματικής, ξεκινά με τον ορισμό της γλωσσολογίας, της οποίας η ονομασία δεν
έχει ακόμη παγιωθεί. Ο όρος άργησε να καταγραφεί στα λεξικά. Στο
Λεξι-
κόν Εγκυκλοπαιδείας
(1862), που έχει μεταφραστεί από τα Γαλλικά, ο όρος
απουσιάζει. Ωστόσο, στο λήμμα «Γλώσσα» παρατίθενται κάποιες γνώσεις
της γλωσσικής επιστήμης: «Εις δε την Ασίαν επικρατέστεραι γλώσσαι είναι η
σανσκριτική ή σοφή γλώσσα των Ινδών, από της οποίας παρήχθησαν αι νυν
λαλούμεναι εις τας Ινδίας γλώσσαι, και μετά της οποίας έχουσι στενήν σχέσιν
και αι ευρωπαϊκαί και άλλαι ασιατικαί γλώσσαι». Ο Κουμανούδης καταγρά-
φει στη
Συναγωγή
του το 1900 τον όρο «γλωσσολογία», αποδίδοντας έτσι το
γαλλικό
linguistique
και παραθέτοντας ως πηγές τον Ζαλίκογλου (όπου όμως
ο όρος δεν υπάρχει), τον Ζαμπέλιο (που χρησιμοποιεί τον όρο «συγκριτική
φιλολογία» σε συνδυασμό με την ετυμολογία),
36
τον Λιβαδά, τον Πανταζίδη,
τον Χατζιδάκι και τον Ροΐδη, με την παρατήρηση ότι η λέξη στα αρχαία λεξικά
απαντά με άλλη σημασία (ωστόσο ο όρος δεν απαντά στο λεξικό Lidell-Scott).
Ο Μαυροφρύδης στο
Δοκίμιό
του εμπνέεται τις γλωσσικές ιδέες του από
Γερμανούς διανοητές. Στην εισαγωγή του παραπέμπει στον Humboldt, από
τον οποίο δανείζεται την ιδέα της συνεχούς επικοινωνίας ανάμεσα στη δημώδη
και τη λόγια γλώσσα ενός έθνους, ενώ από τον Λούθηρο παραθέτει τη ρήση
ότι αν θέλει κανείς να μιλήσει Γερμανικά πρέπει να συμβουλεύεται τον απλό
λαό και όχι τους λατινομαθείς, για να υποστηρίξει ότι είναι μεν αναγκαίο να
πληρώνεται το χάσμα ανάμεσα στη λόγια και τη δημώδη γλώσσα, αλλά δεν
πρέπει να νεκρανασταίνονται γλωσσικοί τύποι που έχουν καταργηθεί από αιώ-
νων. Τα κεφάλαια του
Δοκιμίου
διαρθρώνονται με βάση τις αρχές της νέας
επιστήμης. Το περιγραφικό μέρος περιλαμβάνει σύντομη ιστορική εισαγωγή
από τους αρχαίους μέχρι τους νεότερους χρόνους, κάνοντας διάκριση ανάμε-
σα στη λόγια γραπτή γλώσσα, που αντικατοπτρίζει την παιδεία του έθνους, και
την ομιλουμένη, όπου αποτυπώνεται ο φυλετικός και εθνικός χαρακτήρας και
de la langue grecque au carrefour des différentes disciplines: enjeux idéntitaires
et cristallisation des mythologies linguistiques (1850-1900)» στον τόμο
Πρακτικά
Δ΄ Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών, Ταυτότητες στον ελληνικό κόσμο
από το 1204 έως σήμερα (Γρανάδα 9-12.9.2010)
, επιμ. Κωνσταντίνος Α. Δημάδης, τ.
Γ΄, Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών, Αθήνα 2011, σ. 345-358.
36.
«Σήμερον δυνάμει της συγκριτικής φιλολογίας, η ετυμολογία εγένετο επιστή-
μη ιδίους έχουσα κανόνας, και όρια, και μέτρον». Βλ.
Ζ
αμπελιος
, ό.π. Η
Πανδώρα
θα
συμπεριλάβει ελάχιστα γλωσσολογικά άρθρα στην ύλη της, όπως του Λ. Γ.
Π
ασπατη
,
«Περί της Σανσκριτικής λέξεως ταπ», τ. ΙΔ΄, τχ. 318 (15.6.1863), σ. 137-141, και του
Michael
D
effner
, «Γλωσσολογικός νόμος Grimm» τ. ΚΒ´, τχ. 520 (15.11.1871), σ.
374-378.