286 / 562
Ιστορία της ελληνικής γλώσσας τον 19
ο
αιώνα
285
πάσα ανθρωπίνη λαλιά υπόκειται μοιραίως εις τας αυτάς κατά την ροήν των
χρόνων αλλοιώσεις».
7
Η ιστορία της ελληνικής γλώσσας απασχολεί τους Έλληνες λογίους από
τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, αλλά καθορίζεται περισσότερο από τις
ιδεολογικές αντιπαραθέσεις σχετικά με τη μορφή της γλώσσας του έθνους,
δηλαδή από το γλωσσικό ζήτημα,
8
παρά από την επιστημονική κατανόηση
της γλωσσικής αλλαγής. Το έργο του Παναγιώτη Κοδρικά
Μελέτη της κοινής
ελληνικής διαλέκτου
(Παρίσι 1818)
9
γράφεται στο πλαίσιο της διαμάχης του
με τον Κοραή και έχει σκοπό να υποστηρίξει τη γραπτή γλώσσα της φαναρι-
ωτικής ελίτ και του Πατριαρχείου ως κοινή γλώσσα του έθνους,
10
το οποίο στη
μακρά περίοδο της δουλείας και της «παρακμής των ελληνικών μαθημάτων»,
που αρχίζει από την Αλεξανδρινή εποχή, δεν έχασε ούτε τον ιδιαίτερο χαρα-
κτήρα ούτε τη γλώσσα του.
11
Με όλη την έντονη ιδεολογική της φόρτιση, η
Μελέτη
αποτελεί την πρώτη συστηματική προσπάθεια ιστορίας της ελληνικής
γλώσσας από τους αρχαίους χρόνους μέχρι και την Τουρκοκρατία.
12
Ο Κοδρικάς, ο οποίος το 1816 έμεινε ένα διάστημα στη Φλωρεντία με σκο-
πό να αντλήσει επιχειρήματα από τη Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη για τη
Μελέτη
του, περιγράφει τη γλώσσα του έθνους και την εξέλιξή της από την αρχαία ώς
τη νέα Ελληνική με βάση ένα ιστορικό σχήμα που διακρίνεται σε επτά περιό-
δους. Το σχήμα αυτό δανείζεται από την
Histoire abregée de la littérature
grecque
(Παρίσι 1813) του Γαλλογερμανού Friedrich Schöll, η οποία, με
προτροπή του Friedrich Thiersch και του Αλέξανδρου Στούρτζα, είχε μετα-
φραστεί στα Ελληνικά και εκδοθεί το 1816 από τον Νικόλαο Σκούφο,
13
λόγιο
7. Ε. Δ.
Ρ
οϊδης
,
Τα Είδωλα. Γλωσσική μελέτη
, Εστία, Εν Αθήναις 1893, σ. 1-2.
8. Γεώργιος
Μ
παμπινιωτης
, «Από το γλωσσικό ζήτημα σε ένα πρόβλημα ποιότη-
τας στη χρήση της γλώσσας μας» στον τόμο
Το γλωσσικό ζήτημα
, σ. 17-45.
9.
Μελέτη της Κοινής Ελληνικής Διαλέκτου παρά Παναγιωτάκη Καγκελλαρίου
Κοδρικά του εξ Αθηνών πρώην μεγάλου Γραμματικού της Αυθεντίας Βλαχίας και
Μολδαβίας, εκδοθείσα φιλοτίμω δαπάνη των ευγενών και φιλογενών κυρίων Αλεξάν-
δρου Πατρινού και αδελφών Ποστόλακα,
τ. Α΄, Παρίσι 1818. Βλ. και ανατύπωση σε
επιμέλεια και εισαγωγή του Α. Αγγέλου, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1998.
10. Αλεξάνδρα
Σ
φοινη
, «Φωτισμένες αυθεντίες σε γραφειοκρατικά περιβάλλοντα: ο
Παναγιώτης Κοδρικάς και η γλώσσα των ευγενών»,
Τα Ιστορικά
59 (2013), σ. 325-362.
11.
Μελέτη της Κοινής Ελληνικής Διαλέκτου
, σ. θ-ι.
12. Peter
M
ackridge
,
Γλώσσα και εθνική ταυτότητα στην Ελλάδα 1766-1976
,
μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, Πατάκης, Αθήνα
2013, σ. 177-178.
13.
Συνοπτική Ιστορία της Ελληνικής Φιλολογίας απ’ αρχής ταύτης μέχρις αλώ-
σεως της Κωνσταντινουπόλεως παρά των Οθωμανών. Μεταφρασθείσα εκ του Γαλλι-
κού υπό Σκούφου
, Βιέννη 1816.