285 / 562
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΣΦΟΙΝΗ
284
να δηλώσει την επιστήμη που ερευνά τις ιδιότητες των διαφορετικών γλωσσών
και επιχειρεί την ταξινόμησή τους. Στα Γαλλικά ο όρος
linguistique
εισάγεται
το 1812 ως μετάφραση του γερμανικού και θα χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά με
τους όρους
philologie
comparée
και
grammaire comparée
για να δηλώσει
την ιστορική και τη συγκριτική προσέγγιση των γλωσσών κατ’ αντιπαράθεση με
την απλή και τη γενική γραμματική. Περιλαμβάνει κάθε επιστημονική προσέγ-
γιση της γλώσσας.
3
Στα Αγγλικά ο όρος
linguistics
εμφανίζεται το 1855, ενώ
χρησιμοποιούνται και άλλοι όροι, όπως
comparative philology
,
glossology
,
history of language
,
science of language
,
study of language.
4
Στη Ρωσία
ο όρος
lingvistica
εμφανίζεται μόλις τον 20ό αιώνα, ενώ έχει προηγηθεί το
επίθετο
lingvističeskij
το 1861.
5
Στα Ελληνικά ο όρος ‘γλωσσολογία’ χρησιμο-
ποιείται από το 1860 εναλλακτικά με τον όρο ‘συγκριτική φιλολογία’, όπως θα
δούμε στη συνέχεια.
Οι γλώσσες με πλούσιο παρελθόν και συγγένειες, όπως οι κλασικές και
οι ρομανικές, αποτελούν το βασικό πεδίο παρατήρησης των φιλολόγων και
των γλωσσολόγων, επιβεβαιώνοντας την κατάλυση του μύθου της εβραϊκής
γλώσσας-μητέρας, που είχε αμφισβητηθεί από την εποχή του Leibniz, και
καθιερώνοντας τη διάκριση των ινδοευρωπαϊκών από τις σημιτικές γλώσσες,
όχι χωρίς ιδεολογικές επιπτώσεις στην ανάδυση του νέου μύθου της αρίας
φυλής. Ο συγκριτισμός, εξάλλου, θα αναπτυχθεί στα γερμανικά πανεπιστήμια
για λόγους ιδεολογικούς αλλά και θεσμικούς. Στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες θα
εισαχθεί ως προϊόν πολιτισμικών μεταφορών με σημαντική καθυστέρηση. Π.χ.
η συγκριτική γραμματική του Bopp (1833) θα μεταφραστεί στα Γαλλικά το
1866.
6
Σημειωτέον ότι τον 19ο αιώνα δεν έχουμε ελληνικές μεταφράσεις των
έργων των Schlegel, Bopp ή Grimm, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το έργο τους
δεν είναι γνωστό στους Έλληνες λογίους, ιδίως σε όσους έχουν σπουδάσει σε
γερμανικά πανεπιστήμια. Ο Ροΐδης θα γράψει στα
Είδωλα
(1893) ότι η προε-
παναστατική περίοδος της διαμάχης αρχαϊστών και δημοτικιστών συνέπεσε με
τη γένεση μιας νέας επιστήμης στη Γερμανία: «Σύγχρονοι τω όντι του Δούκα,
του Κοραή και του Καταρτζή ήσαν ο Σλέγκελ, ο Ούμβολτ και ο Βοπ, οι πρώτοι
ανευρόντες και διατυπώσαντες τους απαραβάτους νόμους, κατά τους οποίους
3. Sylvain
A
uroux
, «Émergence et domination de la grammaire comparée»
στον τόμο
Histoire des idées linguistiques,
επιμ. Sylvain Auroux,
III: L’hégémonie
du comparatisme
, Mardaga, Λιέγη 1997, σ. 9-22.
4. Michael K. C.
M
ac
M
ahon
, «Les recherches britanniques»,
το
ίδιο
, σ. 97-108.
5. Natalia
B
ocadorova
, «Les savants russes et leurs écoles»,
το
ίδιο
, σ. 127-138.
6.
A
uroux
, σ. 17-21.