B' ΤΟΜΟΣ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΣΦΟΙΝΗ

296

γητή Julius Jolly (1874).

Στον πρόλογό του εξηγεί ότι επέλεξε το έργο αυτό

«ως το άριστον των τέως εκδοθέντων περί των αρχών της γλωσσικής βιβλίων».

Ο Χατζιδάκις επιμένει στη διαπίστωση ότι η γλώσσα δεν είναι προϊόν της

φύσης ή της τέχνης αλλά του ανθρώπινου πνεύματος, επομένως η γλωσσι-

κή επιστήμη είναι «ιστορική ή πνευματική (

a historical or moral science

)»

και όχι φυσική επιστήμη, όπως έχει επιπόλαια χαρακτηριστεί στο παρελθόν

(κάνοντας προφανώς υπαινιγμό στους Ευρωπαίους γλωσσολόγους που έχουν

επηρεαστεί από τη βιολογία,

αλλά ίσως και στους Έλληνες που υποστηρί-

ζουν τον θετικισμό, όπως ο Ροΐδης

και ο Ψυχάρης),

στην οποία «ου μόνον

αντανακλάται ο ιστορικός βίος των εθνών, αλλ’ αύτη απαρτίζει και μέρος του

βίου τούτου». Έργο των γλωσσολόγων είναι να παρατηρούν την εξέλιξή της,

λαμβάνοντας υπόψη ότι «αι γλωσσικαί αλλοιώσεις βασίζονται πάντοτε και

πανταχού επί νόμων ομοίων και ομοίως ενεργούντων». Ο Χατζιδάκις μετα-

φράζει δημιουργικά, δανειζόμενος τα παραδείγματα από την ελληνική γλώσσα,

58.

Αναγνώσματα περί των γενικών αρχών της συγκριτικής γλωσσικής υπό Whitney

και Jolly μετερρυθμισμένα εις την ελληνικήν υπό Γ. Ν. Χατζιδάκι

, Π. Δ. Σακελλαρίου,

Αθήνα 1898.

59. Όπως ο Bopp (βλ. παραπάνω) και ιδίως ο Γερμανός γλωσσολόγος August

Schleicher, που υποστήριξε από το 1850 ότι οι γλώσσες εξελίσσονται βάσει φυσικών

νόμων ως ανθρώπινοι οργανισμοί, γεννώνται, μεγαλώνουν και πεθαίνουν, ενώ μετά

το 1863 έλαβε υπόψη του τη θεωρία του Δαρβίνου. Βλ. Nélia

ias

– Britta

upp

isenreich

, «Linguistique et anthropologie physique» στον τόμο

Histoire des

idées linguistiques

σ. 279-294.

60. «Ου μόνον από της μεταφυσικής και της μωροσοφίας, αλλά και απ’ αυτής

της φιλολογίας απεχωρίσθη από πολλού η κυρίως γλωσσολογία, ανακηρυχθείσα επι-

στήμη ουχί ιστορική αλλά φυσική» παρατηρεί ο Ροΐδης (

Τα Είδωλα

σ. 9), παραπέ-

μποντας στο έργο του August

chleicher

Die Sprachen Europas in systematischer

Übersicht

, H. B. König, Βόννη 1850.

61. Ο Ψυχάρης παραδεχόταν την αυθεντία της επιστήμης επηρεασμένος από τον

θετικισμό των Auguste Comte, Hippolyte Taine, Ernest Renan, Émile Zola και

των νεογραμματικών, καθώς φαίνεται και από τη

Μεγάλη Ρωμαίικη Επιστημονική

Γραμματική

του (1929), όπου συλλαμβάνει και περιγράφει τη γλώσσα ως φαινόμενο

καθαρά φυσικό. Βλ. Ι. Ν.

αζαζης

– Παύλος

αιροπουλος

, «Η Μεγάλη Ρωμαίικη

Επιστημονική Γραμματική του Γιάννη Ψυχάρη» στον τόμο

Ο Ψυχάρης και η εποχή

του. Ζητήματα γλώσσας, λογοτεχνίας και πολιτισμού

, επιμ. Γεωργία Φαρίνου-Μαλα-

ματάρη, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών ( Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη), Θεσ-

σαλονίκη 2005, σ. 111-133. Από την άλλη πλευρά ο Ψυχάρης δήλωνε «γραμματική και

τέχνη για μένα, το ξέρεις, είναι το ίδιο». Βλ. Γιάννης

υχαρης

Ρόδα και μήλα

, τ. Δ΄,

Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα 1907, σ. 248. Πρβλ.

ημαρας

Ελληνικός Ρωμαντι-

σμός

, Ερμής, Αθήνα 1982, σ. 317.