302 / 562
Η γέννηση της αρχαιολογικής επιστήμης στην Ελλάδα
301
προϋποθέτει καταβολή σωματικών δυνάμεων, από την τέρψιν, η οποία απο-
καλείται ελευθέριος τέχνη, δηλαδή καλλιτεχνία. Το καλόν, κατά τον Ραγκαβή,
είναι «το την αίσθησιν τέρπον, ενώ το αισχρόν, το τούτω αντίθετον, το δυσά-
ρεστον και το ατερπές».
9
Η ψυχή τέρπεται από συγκεκριμένους κανόνες, οι
οποίοι δεν είναι μεταβλητοί και εφήμεροι και δεν εξαρτώνται από τη βούληση
ατόμων ή εθνών, αλλά απαντώνται στη φύση. Δεν δύνανται όμως όλοι οι λαοί
10
να αντιληφθούν και να κατανοήσουν με τον ίδιο τρόπο το κάλλος, καθώς η
αισθητική διαμορφώνεται βάσει του κλίματος, της αγωγής, του τρόπου και
του βαθμού αναπτύξεως, καθώς και από άλλες περιστάσεις.
11
Το κάλλος, κατά
τον συγγραφέα, εκτός από την ακριβή εφαρμογή των κανόνων, απαιτεί την
έμπνευση, τη διάνοια ή την ψυχή, το εσωτερικό πρωτότυπο, τον νοητό κόσμο
του Πλάτωνος, του οποίου αποτύπωμα ή έκφρασις είναι το καλλιτέχνημα.
12
Σύμφωνα με τον Ραγκαβή, η πρόσληψη του ωραίου διαφέρει στους «πραγμα-
τιστές» (
réalistes
), τους αποκαλούμενους «ρωμαντικούς», από τους «ιδανι-
στές» τους αποκαλούμενους «κλασικούς». Οι πρώτοι εννοούν την τέχνη ως
«απαράλλακτον της φύσεως αντιγραφήν, ομοιογραφίαν αυτής (
portait
)», οι
δε δεύτεροι υποστηρίζουν ότι η ύλη υπόκειται στη φθορά, ότι δεν δύναται να
αναπαράγει την υπέρτατη της ψυχής ευφροσύνη και ότι μόνον η ψυχή μπορεί
να αγγίξει την απόλυτη τελειότητα, που αντανακλάται στον κόσμο των ιδεών.
13
Κατά τον συγγραφέα, η αλήθεια απέχει το ίδιο από τις δύο αυτές θεωρίες,
καθώς ο καλλιτέχνης πρέπει «να ομοιογραφή, αλλά παριστών τ’ αντικείμενα
κρείττονα εαυτών (
en beau
), εξευγενιζόμενα υπό του νοός και του αισθήμα-
τος».
14
Ένα καλλιτέχνημα για να ευφραίνει την ψυχή πρέπει να είναι κατανοη-
τό και να διαθέτει ενότητα, όχι απαραίτητα την τριπλή ενότητα που πρεσβεύει
στην
Ποιητική
του ο Αριστοτέλης, την ενότητα δηλαδή του τόπου, του χρόνου
και της υποθέσεως, αλλά τουλάχιστον μίαν εξ αυτών. Στο κεφάλαιο «Μέρη
της Καλλιτεχνίας και σχέσις αυτών», ο Ραγκαβής θεωρεί ότι είναι δύσκολη η
διαίρεση των τεχνών
ή των τρόπων μέσω των οποίων αυτές εξωτερικεύονται.
Διακρίνει ωστόσο τις καθαρές, κατά το μάλλον ή ήττον διακεκριμένες, από
9.
Το ίδιο
, σ. 4-5.
10. Συγκεκριμένα σημειώνει ότι «ενώ ο Έλλην εις το αμιγές εντέρπεται κάλλος,
του Ινδού η εκδεδιητημένη φαντασία ενασμενίζεται εις τα τέρατα, η δ’ αμβλεία του
Αιγυπτίου αίσθησις αρκείται εις τα σκληρά και τα άμορφα».
Το ίδιο
, σ. 6.
11.
Ό.π
.
12.
Το ίδιο
, σ. 7.
13.
Το ίδιο
, σ. 8.
14.
Το ίδιο
, σ. 9.