308 / 562
Η γέννηση της αρχαιολογικής επιστήμης στην Ελλάδα
307
πήρχαν ήδη στη γλυπτική του τέλους της προηγούμενης περιόδου, παρά τον
«αρχαϊκόν, υπόσκληρον και σχεδόν τυπικόν χαρακτήρα της».
38
Κατά την κλασική περίοδο, όταν η Ελλάδα κατέκτησε τη δόξα και την ελευ-
θερία, η γλυπτική έφθασε στην απόλυτη ωριμότητα. Και στην περίοδο αυτή
διακρίνονται τοπικά εργαστήρια (Αττική, Άργος), στα οποία, όπως σημειώνει,
η τέχνη γίνεται ευγενέστερη και συγγενέστερη προς τη φύση και την ιδέα
του καλού. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στον Φειδία, ο οποίος προήγαγε την τέχνη
στην «υπερτάτην αυτής εντέλειαν»
39
με την ακριβέστατη αναπαράσταση της
φύσης. Η ύψιστη έμπνευση του καλλιτέχνη αναβίβασε το καλόν στην καθαρό-
τερη και ιδανικότερη αυτού τελειότητα. Τα έργα του Φειδία, κατά τον Ραγκα-
βή, χαρακτηρίζονται ως αριστουργήματα της φύσης, λόγω της εσωτερικής
ενότητας που διαθέτουν, ενότητα που προκύπτει από τη βαθιά αίσθηση της
φυσικής αλήθειας, της διανοίας του καλλιτέχνη και της εφαρμογής των αναλο-
γιών.
40
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύγκριση που επιχειρεί ο συγγραφέας ανά-
μεσα στον Φειδία και τους άλλους γλύπτες της εποχής, όπως τον Μύρωνα, τον
Αλκαμένη, τον Καλλίμαχο, τον Σωκράτη, τον Πύρρο τον Αθηναίο, τον Απολ-
λόδωρο, τον Δημήτριο τον ανδριαντοποιό. Ο Φειδίας υπερείχε των υπόλοιπων
γλυπτών διότι διέκρινε «την λεπτήν και ακριβήν γραμμήν καθ’ ην συνδυάζεται
το ιδανικόν κάλλος μετά της φυσικής αληθείας»,
41
ενώ οι υπόλοιποι ή αναπα-
ριστούσαν πιστά τη φύση χωρίς να εξευγενίζουν και να εξιδανικεύουν τις μορ-
φές ή υπερέβαλλαν στην απόδοση της χάρης, ώστε να απομακρύνονται από
τη φύση και την αλήθεια. Στην περίπτωση αυτή ο Ραγκαβής τάσσεται υπέρ
της εξιδανίκευσης των μορφών, στιγματίζοντας κάθε απόπειρα στροφής στον
ρεαλισμό. Όσον αφορά στον γλυπτικό διάκοσμο του Παρθενώνα, ο συγγραφέ-
ας διακρίνει τα αρχαΐζοντα γλυπτά από αυτά που ακολουθούν τη νεότερη σχο-
λή, καθώς και εκείνα που προδίδουν κάποια αμέλεια στην εκτέλεση. Παρ’ όλα
αυτά, το σύνολο καταδεικνύει τη βαθύτατη σπουδή της φύσης, χωρίς όμως οι
τεχνίτες να απομακρύνονται από την ιδανική έκφραση και την ψυχική ηρε-
μία.
42
Από τις πλέον εντυπωσιακές περιγραφές του Ραγκαβή είναι εκείνη της
38.
Το ίδιο
, σ. 278-279.
39.
Το ίδιο
, σ. 283.
40.
Το ίδιο
, σ. 286.
41.
Το ίδιο
, σ. 315.
42. Και συνεχίζει «[…] εξαισίως εφαρμόζεται το ακριβές και λεπτόν μέτρον μεταξύ
του απαθούς και του παρενθύρου, και ο έντεχνος συνδυασμός της αφελείας μετά της
ποικιλίας, ων μόνη η Φειδιακή τέχνη εγνώριζε τα μυστήρια».
Το ίδιο
, σ. 328.