303 / 562
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΧΡΥΣΟΒΙΤΣΑΝΟΥ
302
τις αμυδρές ή συγκεκριμένες ιδέες. Στις μεν πρώτες υπάγονται η γραφική
και η γλυπτική, που εκφράζονται μέσω ανεπτυγμένων και οργανικών μορφών
αναπαράγοντας ακριβή ινδάλματα της φύσης, στις δε δεύτερες εντάσσονται η
αρχιτεκτονική και η μουσική, που βασίζονται στις μαθηματικές αναλογίες. Οι
τελευταίες δεν αναπαριστούν το πρωτότυπο ή τη φύση, αντίθετα απορρέουν
από τις αισθήσεις ως αποτέλεσμα της εμπνεύσεως και θεωρούνται, κατά τον
Ραγκαβή, οι υποκειμενικότερες των τεχνών.
15
Στον πρώτο τόμο, ο συγγραφέας εξετάζει τις εικαστικές τέχνες, οι οποί-
ες, υπό τη στενή έννοια του όρου, αποκαλούνται Καλλιτεχνία. Αναζητώντας
τη γενεσιουργό αιτία της τέχνης, ο συγγραφέας επικαλείται κατ’ αρχήν τον
Πλούταρχο, σύμφωνα με τον οποίο η τέχνη πηγάζει από την ανάγκη,
16
ενώ
στη συνέχεα αναφέρεται στον Φιλόστρατο
17
και τον Αριστοτέλη,
18
οι οποίοι
θεωρούν τη μίμηση ως αφετηρία της τέχνης. Επιπλέον, ο Ραγκαβής θεωρεί
ότι σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το θρησκευτικό αίσθημα. Ισχυρίζεται δε
ότι ορισμένες θρησκείες, όπως η ελληνική, προσφέρουν τα μέγιστα, καθώς
ως εμβλήματά τους έχουν στοιχεία της οργανικής πλάσεως «και ιδίως εκ του
εντελεστέρου αυτής πλάσματος, του ανθρώπου».
19
Στην ανάπτυξη των τεχνών
ιδιαίτερο ρόλο παίζουν η πείρα, ο πλούτος, η άμιλλα, η εθνική ή η ατομική
φιλοκαλία και, κυρίως, η ελευθερία.
Για την αρχιτεκτονική ο Ραγκαβής θεωρεί ότι, εκτός από την αυστηρή
εφαρμογή των κανόνων, απαιτείται έμπνευση και ικανότητα συνδυασμού του
καλού μετά του σκοπίμου. Πρεσβεύει δε ότι οι υπόλοιπες τέχνες που την υπη-
ρετούν δεν θα πρέπει να επισκιάζουν τον ρόλο της. Η ζωγραφική χρησιμοποιεί
το φως, τον σκιοφωτισμό και τα χρώματα προκειμένου να αναπαραστήσει τις
ενδόμυχες ιδέες σε μια επιφάνεια. Όπως ο ήχος έτσι και το φως παράγεται
μέσω της κίνησης. Ο μεν πρώτος γίνεται αισθητός διά των παλμών του αέρα,
το δε φως γίνεται αισθητό διά των παλμών του αιθέρος. Η σφοδρότητα των
παλμών του αιθέρος προκαλεί το φως, η δε παύση το σκότος. Η διαφορετική
ταχύτητα παράγει τα χρώματα, τη χρωματική κλίμακα, η μέγιστη ταχύτητα
παράγει το λευκό, ενώ η ελάχιστη το μέλαν. Η διάρκεια των παλμών στον χρό-
νο και τον χώρο αποτελεί το σχήμα, μέσω των φωτισμένων και των αφώτιστων
μερών. Η γλυπτική χρησιμοποιεί τις τρεις διαστάσεις για την αναπαράσταση
15.
Το ίδιο
, σ. 12-13.
16. Π
λούταρχος
, «Περί μαντικής τέχνης»,
Στοβαίου Ἀνθολόγιον
, Ξ. 10.
17.
Φ
ιλοστρατος
,
Εἰκόνες
, προοίμιον.
18. Α
ριστοτέλης
,
Ποιητική
, 1448b 6-9.
19.
Ρ
αγκαβής
, σ. 18.