B' ΤΟΜΟΣ

275 / 562

ΜΙΧΑΛΗΣ Δ. ΚΟΝΑΡΗΣ
274
σεις περιορίζονταν σε τεχνικά ζητήματα, προβάλλοντας, ανάμεσα σε άλλα, και
επιχειρήματα περί φυλετικής κατωτερότητας των Φοινίκων και των Αιγυπτί-
ων.38 Αυτές τις απόψεις που εκπροσωπούν τις πιο ακραίες μορφές της αντί-
δρασης έναντι των παλαιότερων θεωριών ο Παπαρρηγόπουλος δεν τις συμ-
μερίζεται. Έτσι, στην «Εισαγωγή» εναντιώνεται σε όσους «ἐδογμάτισαν τὴν
αὐτοχθονίαν, οὕτως εἰπεῖν, τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ».39 Υπογραμμίζοντας τη
γεωγραφική θέση της Ελλάδας κάνει λόγο για πρόδηλη, συνεχή επιμιξία του
ελληνικού έθνους με την Ανατολή.40 Σε ένα χωρίο που φωτίζει πώς ερμηνεύει
την αντίθεση με την Ασία προσθέτει: « Ὁ Ἑλληνικὸς βίος παρίσταται ἡμῖν
τοσοῦτον τοῦ ἀσιανοῦ ἀλλότριος, διότι ἐπεφύσησεν ἐπὶ τούτου τὸ πνεῦμα τῆς
ἐλευθερίας· ἡ ἑνότης ὅμως τοῦ ἀνθρωπίνου πολιτισμοῦ εἶναι ἐπίσης ἀναμφι-
σβήτητος ὅσον καὶ ἡ τοῦ ἀνθρωπίνου γένους ἑνότης».41 Αυτή η αντίληψη που
τονίζει την ετερότητα Ελλάδας – Ασίας, απορρίπτει όμως τη φυλετική και
πολιτιστική καθαρότητα και προτάσσει τις αφομοιωτικές ικανότητες του ελλη-
νισμού αποτελεί μέρος της απάντησης στους υποστηρικτές της αυτοχθονίας
και στον Φαλμεράιερ.42
Επανερχόμενος στο ζήτημα στην Ιστορία του ελληνικού έθνους , ο Παπαρ-
ρηγόπουλος συντάσσεται με τον Grote αναγνωρίζοντας την παρουσία Φοι-
νίκων σε ελληνικά νησιά και μη αποκλείοντας άποικοι από την Ανατολή να
είχαν εγκατασταθεί ακόμα και στην ηπειρωτική Ελλάδα και να είχαν μεταδώσει
ορισμένα πολιτιστικά στοιχεία στους Έλληνες,43 κάτι που οι δριμύτεροι επι-
κριτές των παλαιότερων θεωριών στο εξωτερικό απέρριπταν κατηγορηματικά.
Τονίζει όμως ότι «τὸ σπουδαῖον ἐπὶ τοῦ προκειμένου εἶναι, ἂν καθ’ἃ τινες
ὑπέθεσαν, οἱ Ἕλληνες δύνανται νὰ θεωρηθῶσιν ὡς ἀπόγονοι τῶν ἀποίκων
τούτων ἢ τοὐλάχιστον ὡς παρὰ τούτων παραλαβόντες πάντα τὰ κεφάλαια τοῦ
πολιτισμοῦ αὐτῶν».44 Και εδώ ο Παπαρρηγόπουλος επικαλείται την αρνητι-
κή ετυμηγορία του Grote. Αποφασιστική θεωρεί τη σύγκριση του τελευταίου
μεταξύ του χαρακτήρα και της φύσης [aptitude στον Grote] των Ελλήνων και
38. Williamson, σ. 146. Πρβλ. προσεκτικά Martin B ernal, Black Athena, New
Brunswick, RUP 1987.
39. Παπαρρηγοπουλος, 1854-1855, σ. 12.
40. Στο ίδιο. Αυτό παραγνωρίζεται από τον Σταματοπουλο, σ. 325.
41. Παπαρρηγοπουλος, 1854-1855, σ. 12.
42. Κιτρομηλιδης 2004, σ. 39· Hamilakis, σ. 116· Νίκος Σ ιγαλας, «“Ελληνισμός”
και εξελληνισμός: o σχηματισμός της νεοελληνικής έννοιας ελληνισμός», Τα Ιστορικά
34 (2001), σ. 3-70, σ. 21.
43. Παπαρρηγοπουλος, 1860, σ. 63.
44. Στο ίδιο.