271 / 562
ΜΙΧΑΛΗΣ Δ. ΚΟΝΑΡΗΣ
270
οποίας, όπως δηλώνει και το όνομα, τοποθετείται στην Ασία.
12
Τεκμήρια ινδο-
ευρωπαϊκής καταγωγής θεωρούνται η γλώσσα αλλά και η θρησκεία και οι κοι-
νωνικοπολιτικοί θεσμοί των Ελλήνων,
13
στα οποία θα αναφερθώ στη συνέχεια.
Ασφαλώς ο Παπαρρηγόπουλος δεν είναι ο πρώτος στην Ελλάδα που κάνει
λόγο για ινδοευρωπαϊκή προέλευση των Ελλήνων. Ας καταγράψουμε ωστό-
σο τη διαφοροποίηση από παλαιότερες θεωρίες περί εβραϊκών ή αιγυπτιακών
καταβολών της αρχαίας ελληνικής θρησκείας που γινόντουσαν αποδεκτές από
Έλληνες λογίους μέχρι πολύ πρόσφατα αλλά και από τη θεωρία της αυτοχθο-
νίας.
14
Όπως είναι σαφές, πρόκειται για περίοδο επαναπροσδιορισμού των
αντιλήψεων για την προέλευση των Ελλήνων και για τις ιστορικές, φυλετικές
και πνευματικές τους συγγένειες με βαρύνουσες συνέπειες. Η απόρριψη της
αυτοχθονίας από τον γεννηθέντα στην Κωνσταντινούπολη Παπαρρηγόπουλο
έχει προφανείς ιδεολογικές και πολιτικές διαστάσεις στις οποίες θα επανέλ-
θουμε. Εδώ ας σημειώσουμε τη χρήση στοιχείων της ινδοευρωπαϊκής θεωρίας
στο έργο του πέραν της αντίθεσης στην αυτοχθονία. Ως γνωστόν, ο Παπαρρη-
γόπουλος γενικά δεν προτάσσει φυλετικά επιχειρήματα.
15
Σε ορισμένα σημεία
ωστόσο αναπαράγει δυτικά στερεότυπα περί υπεροχής των Ινδοευρωπαίων: η
καυκασική φυλή αποτελεί την «εὐγενεστέρα τοῦ ἀνθρωπίνου γένους μοῖρα»
και εκπροσωπεί «ἰδίως τὸν τέλειον ἄνθρωπον».
16
Πρωτεύει «ὄχι μόνον διὰ
τὸ κάλλος αὐτῆς, ἀλλὰ καὶ διότι εἰς αὐτὴν ὑπάγονται τὰ ἔθνη, τὰ μάλιστα
διαπρέψαντα εἰς τὴν ἱστορίαν τῆς ἀνθρωπότητος».
17
Εντούτοις η χρήση της
ινδοευρωπαϊκής θεωρίας από πλευράς του είναι επιλεκτική και τελικώς συντεί-
νει στην υποβάθμιση του φυλετικού παράγοντα. Διάσημοι Γερμανοί φιλόλο-
γοι της εποχής όπως ο Max Müller πρόβαλαν την αρχαία ινδική θρησκεία
ως πρότυπο των άλλων ινδοευρωπαϊκών θρησκειών. Αν και είχε επίγνωση των
απόψεων του Max Müller, ο Παπαρρηγόπουλος δεν ακολουθεί την ινδοευ-
ρωπαϊκή θεωρία σε αυτήν την «ινδοκεντρική» μορφή αλλά, βασιζόμενος στον
Πρβλ.
Π
απαρρηγοπουλος
,
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους
, τ. Α΄, Βιβλίο Α΄, Παυλίδης,
Αθήνα 1860, σ. 57.
12.
Π
απαρρηγοπουλος
1854-55, σ. 4·
Π
απαρρηγοπουλος
,
1860, σ. 57-58.
13.
Στο ίδιο
.
14. Για τις μεταβολές ερμηνευτικών σχημάτων στην εξέλιξη της νεοελληνικής ιστο-
ριογραφίας βλ. Paschalis M.
K
itromilides
,
Enlightenment and Revolution. The
Making of Modern Greece
, Harvard University Press, Cambridge Mass. 2013,
σ. 63-88.
15. Βλ. χαρακτηριστικά
Π
απαρρηγοπουλος
,
1858, σ. ε΄.
16.
Π
απαρρηγοπουλος
,
1854-1855, σ. 6, 7.
17.
Π
απαρρηγοπουλος
,
1860, σ. 57.