B' ΤΟΜΟΣ

267

ιχαλησ

Δ. Κ

οναρησ

Αρχαία ελληνική θρησκεία και εθνικός χαρακτήρας

στο έργο του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου

Η παρούσα εισήγηση εξετάζει το ρόλο της αρχαίας ελληνικής θρησκείας στο

ιστοριογραφικό έργο του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου (1815-1891). Πρό-

κειται για μια μη ιδιαίτερα γνωστή πτυχή με σημαντικές, όμως, προεκτάσεις

για την εικόνα του εθνικού χαρακτήρα, που προβάλλουν τα γραπτά του απο-

καλούμενου «εθνικού ιστορικού» και που συναρτάται άμεσα με τα θέματα

ταυτότητας και ετερότητας που απασχόλησαν το συνέδριο. Όπως θα δούμε, οι

απόψεις του Παπαρρηγόπουλου για την αρχαία ελληνική θρησκεία φωτίζουν

από μια διαφορετική πλευρά τις αντιλήψεις του για μείζονα ζητήματα όπως η

ετερότητα Ελλάδας – Ασίας και η σχέση αρχαίας Ελλάδας – Χριστιανισμού

καθώς και τις πεποιθήσεις του περί θρησκείας γενικότερα.

Η θρησκεία θεωρείται ως μία από τις βασικότερες διαφορές μεταξύ του

αρχαίου ελληνικού και του μεταγενέστερου ευρωπαϊκού πολιτισμού. Στη δυτι-

κή σκέψη παρατηρείται σχετικά πληθώρα απόψεων που συμπεριλαμβάνει την

αντιμετώπιση της αρχαίας ελληνικής θρησκείας ως μιας απολύτως καταδικα-

στέας πλευράς τής ως προς άλλα αξιοθαύμαστης ελληνικής αρχαιότητας, προ-

σεγγίσεις που αναζητούν κοινά στοιχεία με το χριστιανικό μήνυμα στα πλαίσια

ευρύτερης σύνδεσης της αρχαίας Ελλάδας με τον Χριστιανισμό που θεωρού-

νται οι πυλώνες του ευρωπαϊκού πολιτισμού και, σε κάποιες περιπτώσεις, την

αποκήρυξη του Χριστιανισμού και την έκφραση νοσταλγίας για τους αρχαίους

θεούς.

Από ελληνικής πλευράς, το θέμα έχει ιδιαίτερη σημασία δεδομένων

1. Η εισήγηση αποτελεί μέρος συγκριτικής έρευνας γύρω από την αρχαία ελληνική

θρησκεία στην ευρωπαϊκή ιστοριογραφία.

2. Manfred

andfester

Humanismus und Gesellschaft im 19. Jahrhundert

Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1988· Michael D.

onaris

The