273 / 562
ΜΙΧΑΛΗΣ Δ. ΚΟΝΑΡΗΣ
272
αρχαία Ελλάδα ο Παπαρρηγόπουλος συντάσσεται με την άποψη ξένων, κατά
βάση προτεσταντών, ιστορικών.
25
Σαφής είναι η διαφορά με μελετητές με καθο-
λικές συμπάθειες που αναδεικνύουν το ρόλο των ιερέων στην αρχαιότητα.
26
Η καταδίκη της ιεροκρατίας εντάσσεται στο πλαίσιο της ευρύτερης κρι-
τικής της ισχύος του κλήρου στο έργο του Παπαρρηγόπουλου. Οι μεγάλες
διαστάσεις του μοναχισμού επί Εικονομαχίας τον ωθούν στο σχόλιο:
«Δυστυχῶς τὸ θρησκευτικὸν αἴσθημα, ὁσάκις δὲν συζεύγνυται μετὰ τοῦ
αἰσθήματος τῆς φιλοπατρίας [...] τείνει εἰς τὸ […] νὰ συγκροτήσῃ […] βίον ἴδι-
ον [...] [και] τὸ πάντων ὀλεθριώτερον, ἄσχετον πρὸς τὰ σπουδαιότατα πολιτικὰ
καὶ κοινωνικὰ τοῦ ἔθνους συμφέροντα».
27
Η προτεραιότητα των εθνικών συμφερόντων έναντι των θρησκευτικών συνι-
στά θεμελιώδη ιεράρχηση στη θεώρηση του Παπαρρηγόπουλου.
28
Με το Αυτο-
κέφαλο και το ζήτημα των μοναστηριών να ανήκoυν στο πρόσφατο παρελθόν
η θέση ότι η ιεροκρατία είναι ξένη προς το ελληνικό και γερμανικό αίσθημα
ελευθερίας αποκτά ιδιαίτερη επικαιρότητα. Θα πρέπει να τονιστεί ότι για τον
Παπαρρηγόπουλο η ιστορία αποτελεί ρητά πεδίο άντλησης διδαγμάτων για το
ρόλο της θρησκείας στο παρόν και το μέλλον του ελληνισμού.
29
Επιπροσθέτως, ο Παπαρρηγόπουλος ενστερνίζεται τη θεωρία ότι παρόλο
που η ελληνική και η γερμανική μυθολογία ξεκίνησαν «ἀπὸ τῆς ἀσιανῆς θεο-
ποιήσεως τῶν φυσικῶν δυνάμεων» Έλληνες και Γερμανοί προχώρησαν σε μια
ανθρωπομορφική σύλληψη της θεότητας που αναδεικνύει το πρόσωπο.
30
Αυτό
συμβάλλει στην οικείωση της θρησκείας τους με το χριστιανισμό, κάτι που
όπως θα δούμε αργότερα συντελείται και με άλλους τρόπους. Για ένα σημα-
ντικό ρεύμα στη διεθνή ιστοριογραφία της εποχής η λατρεία της φύσης συνδέ-
εται με τις ανατολικές θρησκείες σε αντίθεση με τις «πνευματικές» θρησκείες
της Δύσης. Για τους εκπροσώπους του η λατρεία της φύσης έχει αρνητικές
25. Πρβλ. Johann Wilhelm
Z
inkeisen
,
Geschichte Griechenlands vom Anfange
geschichtlicher Kunde bis auf unsere Tage
, μέρος Α΄, Barth, Leipzig 1832, σ. 130·
Jοhann Gustav
D
roysen
,
Geschichte des Hellenismus
, μέρος Β΄, Perthes, Ham-
burg 1843, σ. 9-10.
26. George S.
W
illiamson
,
The Longing for Myth in Germany
, UCP, Chicago
2004, σ. 149.
27.
Π
απαρρηγοπουλος
,
Ιστορία του ελληνικού έθνους
, τ. Γ΄, Πάσσαρης, Αθήνα
1867, σ. 27· Δημήτριος Α.
Σ
ταματοπουλος
,
Το Βυζάντιο μετά το έθνος
, Αλεξάνδρεια,
Αθήνα 2009, σ. 78.
28.
Δ
ημαρας
,
1986, σ. 371.
29.
Π
απαρρηγοπουλος
,
1867, σ. 283.
30.
Π
απαρρηγοπουλος
,
1854-1855, σ. 2, 14·
Π
απαρρηγοπουλος
,
1860, σ.
3, 42.