109 / 562
ΑΝΝΑ ΧΡΥΣΟΓΕΛΟΥ-ΚΑΤΣΗ
108
λυπηράς εποχής
.
20
Την τρίτη ανέλαβε να παρουσιάσει στους αναγνώστες της
Πανδώρας
το
εκτενές μυθιστορικόν έργον Ο Χαλέτ Εφέντης
του Κωνσταντί-
νου Ράμφου· επεσήμανε τότε την σπάνιν
εθνικών
μυθιστορημάτων και την
απέδωσε στην κατακραυγή του είδους «υπό παντός τιμίου και πεφωτισμένου
ανθρώπου», λόγω της πληθώρας «
κακών
μεταφράσεων
κακών ξένων
μυθιστο-
ρημάτων». –Και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετική η κατάσταση, αφού
οι μεταφραστές ανελάμβαναν πάντοτε το έργο
χάριν διασκεδάσεως και ασκή-
σεως,
όπως σημείωνε ο Βλάχος ήδη από το 1859.
21
Τη γενεσιουργό αιτία του
φαινομένου συνέδεσε τώρα με την ολιγωρία που επιδεικνύει ο Έλληνας για τα
εθνικά
πράγματα γενικώς, ενώ διατύπωσε με σαφήνεια την άποψή του, γρά-
φοντας ότι θα ήταν προτιμώτερο «να καθίσταντο» στις νεαρές αναγνώστριες
«προσιτώτεραι δι᾽
εθνικών
μυθιστορημάτων αι δραματικαί σελίδες της βυζα-
ντινής ιστορίας, της φραγκοκρατίας, της υπό τον τουρκικόν ζυγόν δουλείας
ημών..., παρά να έχωσιν πρόχειρον την εκμάθησιν της ιστορίας του αιώνος του
ΙΔ´ και ΙΕ´ Λουδοβίκου εν τοις μυθιστορήμασι του Δυμά».
22
4. Στο θέμα τέλος της γλώσσας ο Άγγελος Βλάχος υποστηρίζει σταθερά ότι
ουδείς άλλος διαμορφώνει και κανονίζει τη γλώσσα παρά μόνον ο λαός· ση-
μειώνει χαρακτηριστικά: «την γλώσσαν ούτε διαμορφούσιν ούτε κανονίζουσιν
οι λεξικογράφοι, εκτός μόνον όταν ήνε ακαδημίαι, αλλά το πλήθος, ο λαός, το
έθνος, οι πολλοί»· και η πρόοδος της γλώσσας, προσθέτει, είναι «φυσική και
κατ᾽ ανάγκην συνέπεια της διανοητικής προόδου του έθνους και της περί τα
γράμματα αναμφισβητήτου και προδήλου αυτού προκοπής». Ο ισχυρισμός
αυτός, που διατυπώθηκε στον Πρόλογο του έργου του
Λεξικόν Ελληνογαλ-
λικόν
το 1871,
23
θα επαναληφθεί μετά από μία 20ετία, και παρά το γεγονός
ότι έχει εν τω μεταξύ εκδοθεί και
Το Ταξίδι μου
του Ψυχάρη και έχουν, ως
εκ τούτου, διατυπωθεί ποικίλες και εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις για το
θέμα, μεταξύ των οποίων και του Εμμ. Ροΐδη.
24
Ο Άγγελος Βλάχος, εισηγητής
20.
Β
λαχος
, «Το μέλαν δακτυλίδιον»,
Πανδώρα
, τόμ. 12 (1861–1862), σελ. 161.
21. Βλ. G.
S
and
,
Βαλεντίνη
, όπου και στη σημ. 18.
22. Βλ.
Β
λαχος
, «Κ. Ράμφου, Ο Χαλέτ εφέντης»,
Πανδώρα
, τόμ. 18 (1867-1868),
σ. 341–343∙ το απόσπασμα στη σ. 342. Για το εθνικό μυθιστόρημα ειδικά βλ. τις
σχετικές απόψεις και άλλων συγγραφέων της εποχής στο Παντελής
Β
ουτουρης
, «Το
αίτημα της «εθνικής φιλολογίας»»,
Ως εις Καθρέπτην... Προτάσεις και υποθέσεις για
την ελληνική πεζογραφία του 19ου αιώνα
, Νεφέλη, Αθήνα 1995, σ. 38-42.
23.
Λεξικόν Ελληνογαλλικόν
συνταχθέν υπό Αγγέλου Σ.
Β
λάχου
, Παρά τοις εκδό-
ταις Α. Καναριώτη, Κ. Τεφαρίκη και Ζανή Γρυπάρη, Εν Αθήναις 1871, σ. δ´-ε´.
24. Εμμανουήλ
Ρ
οΐδης
, «Το ‘Ταξίδι’ του Ψυχάρη», Ά
παντα
, Φιλολογική επιμέλεια
Ά. Αγγέλου, Φιλολογική Βιβλιοθήκη, Ερμής, Αθήνα 1978, τόμ. Γ´, σ. 299-327.