Α' ΤΟΜΟΣ

Ο Δανιήλ Φιλιππίδης ως μεταφραστής λατινικών έργων

407

Η μορφή και των δύο μεταφράσεων είναι πανομοιότυπη: 1) απουσία λατι-

νικού πρωτοτύπου, 2) το κείμενο μετάφρασης περιέχεται και στις δύο σελίδες,

3) είναι παρόντα πλούσια υποσελίδια σημειώματα και στις δύο σελίδες (με

αραβική αρίθμηση, με τη διαφορά ότι στη μετάφραση του Τρόγου η αρίθμηση

ανανεώνεται ανά σελίδα, ενώ στην περίπτωση του Φλώρου είναι αύξουσα, ανά

κάθε κεφάλαιο).

Η δομή των μεταφράσεων είναι σχεδόν όμοια: α) στην αρχή έχουμε «Προ-

λεγόμενα» στον Τρόγο και «Εἰσαγωγικὸ πρόλογο» στον Φλώρο, β) έπεται η

μετάφραση του λατινικού κειμένου, γ) (μόνο στη μετάφραση του Τρόγου)

υπάρχει μετάφραση των «Προλόγων»

της επιτομής, που πραγματοποιήθηκαν

από κάποιον άγνωστο και όχι από τον Ιουστίνο, και δ) και οι δύο μεταφράσεις

ολοκληρώνονται με τα

Ἐπιλεγόμενα

(όπου ο Φιλιππίδης πραγματεύεται παι-

δαγωγικά θέματα της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας).

Κατορθώσαμε να ταυτίσουμε τις εκδόσεις που ακολούθησε ο Φιλιππίδης

για τις μεταφράσεις του. Για τον Τρόγο διαπιστώσαμε ότι ο Φιλιππίδης ακο-

λούθησε την έκδοση του Graevius (Lyon, 1701). Δύο βασικοί λόγοι μάς πεί-

θουν γι’ αυτό: α) η πανομοιότυπη δομή αυτής της έκδοσης με τη μετάφραση

(προηγούνται αριθμημένα τα περιεχόμενα του κεφαλαίου κάθε βιβλίου, έπεται

το κείμενο, ενώ στο τέλος του έργου περιλαμβάνονται οι «Πρόλογοι») και β)

οι ίδιες γραφές πρωτοτύπου – μετάφρασης.

Για τον Φλώρο διαπιστώσαμε ότι

ο Φιλιππίδης ακολούθησε την έκδοση του Duker (Leiden, 1772), που περι-

λαμβάνει στο κριτικό της υπόμνημα παρατηρήσεις των παλαιότερων εκδοτών

του έργου (Salmasius, Freincheim και Graevius). Οι διαφορές σε γραφές

ανάμεσα στη σύγχρονη έκδοση του Forster (που εμείς ακολουθούμε) και στη

φιλιππίδεια μετάφραση αποδεικνύουν με βεβαιότητα την ταυτότητα της έκδο-

σης που ακολούθησε ο λόγιός μας.

Η έρευνά μας βασίζεται σε τρεις άξονες: α) στα προλεγόμενα των μετα-

φράσεων, β) στις μεταφραστικές τεχνικές που ακολούθησε ο Φιλιππίδης και

στα δύο έργα και γ) σε αυτά τα υποσελίδια σημειώματα στα οποία επιδεικνύει

τη λατινομάθειά του.

α) Προλεγόμενα των μεταφράσεων

Τα προλεγόμενα του Τρόγου παρέχουν στον Έλληνα αναγνώστη του πληροφορί-

ες για τον Τρόγο, το μεταφραζόμενο έργο

και τον επιτομέα. Τον πληροφορεί ότι

12. Βλ.

αππάς

Η λατινομάθεια

, σ. 55-59.

13. Βλ.

αππάς

το ίδιο

, σ. 182-186.

14. Βλ. σ. (5)-(6) (χωρίς αρίθμηση): «

Τὸ βιβλίον ὁποῦ παίρνεις εἰς τὰ χέρια σου