Α' ΤΟΜΟΣ

Ο Δανιήλ Φιλιππίδης ως μεταφραστής λατινικών έργων

413

ορολογίας (π.χ. imperator, censor, legatus, urbs, civitas, ambitio, consul,

ovatio, triumphus

κ.λπ.

) και γ) σε αυτά όπου παραθέτει ή μεταφράζει Ρωμαί-

ους συγγραφείς (Λίβιο, Πλίνιο και Οβίδιο στην απόδοση του Τρόγου, Καίσαρα

και Λίβιο σε αυτή του Φλώρου).

Στα σημειώματα όπου ο Φιλιππίδης ερευνά θέματα κειμένου αρκετά συχνά

περιλαμβάνει παρατηρήσεις προηγούμενων εκδοτών και μελετητών του Τρό-

γου και του Φλώρου, αντλώντας τις από το κριτικό υπόμνημα των εκδόσεων

του Graevius και του Duker που, αντίστοιχα, ακολούθησε. Το γεγονός αυτό

αποτελεί ισχυρή ένδειξη λατινομάθειας, αν σκεφτούμε ότι τα υπομνήματα

είναι, φυσικά, γραμμένα στη Λατινική. Τα αποσπάσματα που σχολιάζονται

και στα δύο έργα είχαν απασχολήσει την έρευνα της εποχής του Φιλιππίδη

και, βέβαια, τη σύγχρονή μας. Δεν συμβάλλουν στη θεραπεία προβληματικών

χωρίων. Στις υποσημειώσεις αυτού του είδους ο Φιλιππίδης συχνά εκφράζει

τις νοηματικές του απορίες, ενώ άλλοτε διατυπώνει τις απόψεις του για τη

συγγένεια της Λατινικής με την Ελληνική.

Ο λόγιός μας γνωρίζει άριστα και τη ρωμαϊκή πολιτική και νομική ορολο-

γία. Αυτό αποδεικνύεται από την υποσελίδια ερμηνεία μεμονωμένων λέξεων

με συγκεκριμένο πολιτικό περιεχόμενο. Με αυτό τον τρόπο ενημερώνει τους

Έλληνες αναγνώστες των μεταφράσεών του για τα αξιώματα και την πολιτική

ζωή της Ρώμης. Παράλληλα, δείχνει έτσι ότι η λατινομάθειά του δεν περιορί-

ζεται μόνο σε θέματα λογοτεχνίας, αλλά απλώνεται και σε πιο εξειδικευμένους

τομείς του ρωμαϊκού πολιτισμού.

38. Π.χ., όσον αφορά τον Τρόγο πρβλ. σ. 54, σημ. 1: «

῾Ο τρόπος ὁ κρυφὸς τοῦ

ἐπιστέλλειν ἀσαφὴς ἐδῶ διὰ τὴν σκοτεινὴν ἔκθεσιν, δὲν λέγω τοῦ Τρόγου, ἀλλὰ τοῦ

ἐπιτομέως αὐτοῦ ᾽Ιουστίνου, ὁ ὁποῖος ἢ δὲν ἐπίβαλε βαθύτερα ἢ διάβηκε ἀπεριερ-

γότερα·

[…]

Εἰς τὸ κείμενον τοῦ ἐπιτομέως εἶναι easdem, cera superinducta, delet,

δηλαδὴ ἀφ’ οὗ πέρασε ἀπὸ ἐπάνω κηρί, τὰ ἐξαλείφει. Τινὲς εἶπαν ὅτι ὁ Τρόγος θὰ

εἶχε deleverat ὑπερσυντέλικος, καὶ σημαίνει εἶχε ἐξαλείψει ἀπὸ τὸ deleo· σημαίνει

ἀκόμα καὶ εἶχε χρίσῃ ἀπὸ τὸ delino· ἐπειδὴ εἰς τὰ λατινικὰ καὶ ἄλλα ῥήματα, διάφο-

ρα κατὰ τὴν φωνήν, συμπίπτουν εἰς τὸν ἀόριστον καὶ τοὺς ἐξ’ αὐτοῦ χρόνους (ἀτέλεια

γλώσσας)· πλὴν καὶ οὕτω, ἀσυμβίβαστα τὰ ἐφεξῆς

» κ.ά. Όσον αφορά τον Φλώρο

πρβλ. σ. 122, σημ. 6: «

Εἰς τὸ κείμενον εἶναι cum a rege fuisset provocatus, opima

tulit, δηλαδὴ προκαλεσμένος ἀπὸ τὸν βασιλέα (εἰς μονομαχίαν), τὸν σκύλευσε· πλὴν

εἶναι παραδρομὴ ἢ παραντιγραφή (πολλαῖς καὶ ἄλλαις)· δὲν ἦταν βασιλεύς

» κ.ά.

39. Π.χ., όσον αφορά τον Τρόγο πρβλ. σ. 91, σημ. 1: «

Τὸ τύραννος παίρνονταν

ποτὲ εἰς καλόν, καθὼς τὸ βασιλεὺς ἕως τώρα· ἀπὸ τὴν κατάχρησιν τοῦ πράγματος,

μισήθηκε καὶ διαβάλθηκε ἡ λέξις. Τὸ αὐτὸ ἀκολούθησε καὶ εἰς τὸ ῥὲξ (βασιλεὺς)

τῶν ῥωμάνων. Αὐτὴ εἶναι ἡ αἰτία ὁποῦ ὁ μονάρχης ῥωμάνος ἔπειτα βάσταξε τὸ ὄνομα

ὁποῦ εἶχε πρότερον ὡς ἀρχιστράτηγος (ἰμπεράτορ), τὸ ὁποῖον τὸ πῆραν καὶ οἱ μετ’