Α' ΤΟΜΟΣ

Βασιλειοσ Παππασ

414

Οι υποσημειώσεις στις οποίες εμπεριέχονται αποσπάσματα Ρωμαίων συγ-

γραφέων (Καίσαρα, Λιβίου, Οβιδίου, Πλινίου κ.ά.) και μεταφράσεις αυτών

αποτελούν, φυσικά, σημαντικότατες αποδείξεις λατινομάθειας. Μελετώντας τις

συνειδητοποιούμε ότι ο Φιλιππίδης μετέφρασε, έστω και αποσπασματικά, και

άλλους εκπροσώπους της λατινικής λογοτεχνίας.

Επίσης, διαπιστώνουμε ότι

δεν στάθηκε απλός μεταφραστής, αλλά και ερμηνευτής των έργων του Τρόγου

και του Φλώρου, δεδομένου ότι φροντίζει να διασταυρώνει τις πληροφορίες

που αυτοί παρέχουν ανατρέχοντας και σε άλλους συγγραφείς.

Μεταφράσεις λατινικών αποσπασμάτων της «Αστρονομίας» του Lalande (1803)

Η λατινομάθεια, όμως, του Φιλιππίδη δεν εξαντλείται στις μεταφράσεις του

Τρόγου και του Φλώρου. Στη μετάφραση της

Αστρονομίας

του Lalande σε δύο

τόμους (1803)

αποδίδει στην καθομιλουμένη πολλά αποσπάσματα Ρωμαί-

ων ποιητών και πεζογράφων που στο πρωτότυπο παραμένουν αμετάφραστα,

αὐτόν

» κ.ά. Όσον αφορά τον Φλώρο πρβλ. σ. 22, σημ. 1: «

Οἱ ὕπατοι ὁποῦ εἶχαν τὴν

βασιλικὴν ἐξουσίαν καὶ ὁποῦ οἱ ῥωμαῖοι τοὺς ὀνόμαζαν κόνσουλους, πρώτους τῆς

βουλῆς, τῆς γερουσίας, ἢ κηδεμόνας, καί ὁποῦ οἱ ἕλληνες τοὺς ὀνόμαζαν ὑπάτους,

ὡς ἔχοντας τὴν ἀνωτάτην ἐξουσίαν· οἱ ὕπατοι λέγω δὲν ἠμποροῦσαν νὰ τελειώσουν

μίαν κρίσιν, ὅταν ἀνάγονταν εἰς τὸν δῆμον

» κ.ά.

40. Π.χ., όσον αφορά τον Τρόγο πρβλ. σ. 577, σημ. 1: «

Οἱ ἕλληνες λοιπὸν εἶχαν

καὶ μίαν θεὰν τῆς ἀνοίξεως τῶν φυτῶν ἢ τοῦ ἔαρος, τὴν ὁποίαν ὀνόμαζαν Χλωρίδα.

Χλωρὶς ἤμην, τὴν ὁποίαν οἱ λατῖνοι ὀνομάζουν Φλόραν· λέγει ὁ ᾽Οβίδιος

» κ.ά. Όσον

αφορά τον Φλώρο πρβλ. σ. 33, σημ. 1: «

Δὲν εἶναι αὐτοὶ οἱ κελτοὶ ὁποῦ ἦλθαν εἰς τὴν

᾽Ιταλίαν καὶ πολέμησαν τοὺς τούσκους ἢ ᾽Ετρουροὺς ἢ τυρρηνούς, λέγει ὁ Λίβιος·

πολὺ πρότερον, ἐπὶ τοῦ πρεσβυτέρου Ταρκυνίου, ἐμβῆκαν εἰς τὸ βόρειον τῆς ᾽Ιταλί-

ας, καὶ ἔδιωξαν τοὺς τούσκους καὶ καθίσαν αὐτοί· ἐπειδὴ τὸ παλαιὸν οἱ τυρρηνοὶ

ξαπλόνονταν ἀπὸ τὴν μίαν θάλασσαν ἕως εἰς τὴν ἄλλην τὴν ἀδριατικήν. Οἱ τυρρηνοὶ

διωγμένοι τραβήχθηκαν εἰς τὰ Ἄλπη μὲ ἡγεμόνα τὸν ῾Ραῖτον, ὅθεν καὶ ραίτιοι. Τοὺς

κελτοὺς τούτους τοὺς ὀνομάζει recentissimos δηλαδὴ νωποτάτους

» κ.ά.

41. Για μια αναλυτική περιγραφή των υποσελίδιων σημειωμάτων στις μεταφράσεις

του Τρόγου και του Φλώρου βλ.

αππάς

Η λατινομάθεια

, σ. 138-165 και 212-243

αντίστοιχα. Για συντομότερη περιγραφή βλ.

αππάς

, «Η μετάφραση της

Επιτομής

των Φιλιππικών

», σ. 46-51

αππάς

, «Η ελληνική μετάφραση της

Epitome rerum

Romanarum

», σ. 543-549.

42. Η μετάφραση της

Αστρονομίας

του Lalande διατίθεται σε ψηφιοποιημένη

μορφή στον διαδικτυακό τόπο

ΚΕΝΕΦ

του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (http://www.

kenef.phil.uoi.gr/

). Για τον 1ο τόμο βλ. τον σύνδεσμο:

http://www.kenef.phil.uoi

gr/pdf/19713/19713.pdf, και για τον 2ο βλ. τον σύνδεσμο:

http://www.kenef.phil. uoi.gr/pdf/19714/19714.pdf.

Τα παραθέματα για την παρούσα εργασία έχουν αντλη-

θεί από αυτές τις πηγές.