Α' ΤΟΜΟΣ

405 / 482

Βασιλειοσ Παππασ
404
(λατινική και ελληνική γλώσσα και ιστορία, ζητήματα του λατινικού κειμένου,
παραθέματα από Ρωμαίους και Έλληνες συγγραφείς, ηθικές ή παιδαγωγικές
διαστάσεις, θέματα φυσικών επιστημών κ.ά.). Τέλος, ο Φιλιππίδης αποδίδει
στα Ελληνικά τα λατινικά παραθέματα της μετάφρασης της Αστρονομίας του
Lalande (1803) που στο πρωτότυπο παρέμεναν αμετάφραστα. Στην παρούσα
εργασία –δίνοντας βάρος στις φιλιππίδειες αποδόσεις των λατινικών ιστορικών
έργων– παρουσιάζουμε και αναλύουμε με συντομία τα κυριότερα σημεία των
μεταφράσεων του Φιλιππίδη, με σκοπό την ανάδειξη του εύρους της λατινο-
μάθειάς του.
Ευρύτερη παράδοση
Οι μεταφράσεις του Φιλιππίδη αποτελούν τμήμα μιας ευρείας παράδοσης
ελληνικών μεταφράσεων λατινικών έργων από Έλληνες Βυζαντινούς λογίους
(Μάξιμο Πλανούδη, Ευγένιο Βούλγαρη, Δημήτριο Κυδώνη, Βησσαρίωνα κ.ά.), 3
αλλά και ειδικότερα μιας συγκεκριμένης υποκατηγορίας, αυτής της μετάφρα-
σης λατινικών ιστορικών έργων από μεταβυζαντινούς λογίους.
Το 1686 ο Ιωάννης Μάκολας μεταφράζει για πρώτη φορά την επιτομή των
Historiae Philippicae του Πομπηίου Τρόγου4 (μια μετάφραση που, όπως θα
δούμε στη συνέχεια, ο Φιλιππίδης αγνοούσε). Ο Σπυρίδων Βλαντής μεταφράζει
το 1801 το De viris illustribus του Κορνηλίου Νέπωτα5 και ο Νεόφυτος Δού-
3. Βλ. Dimitrios Nikitas, «Traduzione Greche di opere latine» στον τόμο I
Greci. Storia Cultura Arte Società, τ. 3, I Greci oltre la Grecia, επιμ. S. Settis, G.
Einaudi Editore, Τορίνο 2001, σ. 1035-1051· Δημήτριος Νικήτας , «Μεταβυζαντινή
Latinitas: Δεδομένα και ζητούμενα» στον τόμο Πρακτικά Ζ΄ Πανελλήνιου Συμποσί-
ου Λατινικών Σπουδών, Μεταφραστική Θεωρία και Πράξη στη Λατινική Γραμματεία
(Θεσσαλονίκη 16-19.10.2002), Τομέας Κλασικών Σπουδών, Τμήμα Φιλολογίας ΑΠΘ,
University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2003, σ. 34-46.
4. Βλ. Νικήτας, «Μύθοι πάνυ ὠφέλιμοι καὶ τερπνοί: η πρώτη δημώδης νεοελληνι-
κή μετάφραση των Μεταμορφώσεων του Οβιδίου από τον Ιωάννη Μάκολα (1986)»
στον τόμο Laus et Gratia. Ιn memoriam Κωνσταντίνου Γρόλλιου, επιμ. Δ. Νική-
τας, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2012, σ. 103-142
5. Για τη μετάφραση αυτή βλ. Νικήτας, « Cornelius Nepos Neograecus: Η μετά-
φραση των Βίων του Νέπωτα από τον Σπυρίδωνα Βλαντή (1810)» στον τόμο Δημητρίῳ
Στέφανος (τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Δημήτρη Λυπουρλή), επιμ. Α. Βασιλει-
άδης – Π. Κοτζιά – Αι. Δ. Μαυρoυδής – Δ. Α. Χρηστίδης, University Studio Press,
Θεσσαλονίκη 2004, σ. 241-274. Κορνήλιο Νέπωτα είχε μεταφράσει και ένας άλλος λό-
γιος του 18ου αιώνα, ο Γεώργιος Ζαβίρας. Δυστυχώς όμως, η μετάφρασή του, όπως και
τα περισσότερα έργα του, παρέμεινε ανέκδοτη. Βλ. Κωνσταντίνος Σαθασ, Νεοελληνικὴ