393 / 482
Ιωαννησ Κυριακαντωνακησ
392
βαν τις ημέρες της ακμής του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου και αρθρο-
γραφούσαν κυρίως στην
Εκκλησιαστική Αλήθεια
, που έπεται του
Περιοδικού
του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως
σχεδόν κατά μία
εικοσαετία.
Έτσι, προκειμένου να εξετάσει κανείς τη φάση πρωτοπορίας (τουλάχι-
στον από χρονικής απόψεως), αλλά συγχρόνως και ωριμότητας ως προς
τις μέχρι τότε προσπάθειες για τη μελέτη της πνευματικής κίνησης του
Γένους, θα πρέπει να ανατρέξει στα πρώτα έτη του Ελληνικού Φιλολογικού
Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως. Τότε συναντάμε τις μορφές του Κωνστα-
ντίνου Ηροκλή Βασιάδη και του καθηγητή της Θεολογικής Σχολής της
Χάλκης, Ματθαίου Παρανίκα (1832-1914), και πιο συγκεκριμένα τον διά-
λογο που αναπτύσσουν στις πρώτες σελίδες του
Σχεδιάσματος
, του έργου
του Παρανίκα
Περί της εν τω ελληνικώ έθνει καταστάσεως των γραμμά-
των από αλώσεως Κωνσταντινουπόλεως μέχρι των αρχών της ενεστώσης
(ΙΘ΄) εκατονταετηρίδος
, αναγνωσθέντος στον Σύλλογο κατά Ιούνιο 1866
και εκδοθέντος στην Κωνσταντινούπολη το επόμενο έτος. Ο Παρανίκας
καθ’ όλη την περίοδο 1864-1869 παρέδιδε δημόσια μαθήματα (διαλέξεις)
στον ΕΦΣΚ.
13
Να σημειωθεί ότι η συγγραφή και η έκδοση έργων καταγραφής της ελλη-
Για την περίοδο του Γεδεών στην Αθήνα βλ. Σταύρος Α
νεστιδης
,
Η εθναρχική παρά-
δοση της Μεγάλης Εκκλησίας και ο Μανουήλ Γεδεών
, Διδακτορική Διατριβή, ΕΚΠΑ,
1994, σ. 322-342.
13. Για τους δύο λογίους, τους οποίους συνέδεε η καταγωγή τους από την Ήπει-
ρο, λείπει ενδελεχής μονογραφία-αποτίμηση του έργου τους. Περισσότερα στοιχεία
έχουμε στη διάθεσή μας για τον Βασιάδη. Βλ. Κ. Μ
ακρης
, «Βιογραφία Η. Β.»,
Περι-
οδικό Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου
, τ. ΚΒ΄, σ. 20-33∙ George A. V
assiadis
,
The
Syllogos Movement of Constantinople and Ottoman Greek Education 1861-1923
,
Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Αθήνα 2007, παντού. Για τις πολιτικές ιδέες του
Βασιάδη βλ. Γεώργιος Γ
ιαννακοπουλος
,
Ο Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κων-
σταντινουπόλεως (1861-1922): Η ελληνική παιδεία και επιστήμη ως εθνική πολιτι-
κή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία
, Διδακτορική Διατριβή, ΕΚΠΑ, 1998, σ. 219-221.
Πάντως ο Ματθαίος Παρανίκας δεν αναφέρεται ως ένας εκ του αρχικού κύκλου
λογίων του ΕΦΣΚ στη διήγηση του Αλέξανδρου Ζωηρού, ο οποίος εμφανίζει τον Σύλ-
λογο ως δημιούργημα ιατρών και μετεξέλιξη των φιλολογικών σαλονιών και ειδικότερα
εκείνου του Σπυρίδωνος Μαυρογένη, υποκρύπτοντας ίσως κάποια ταξική διάσταση
στις «Αναμνήσεις» του: «Η Κωνσταντινούπολις, και ιδίως το Σταυροδρόμιον, κατά το
1860, η πόλις, οι άνθρωποι, η ίδρυσις του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου»,
Ημε-
ρολόγιον Εθνικών Φιλανθρωπικών Καταστημάτων του 1906
, Κωνσταντινούπολη 1905,
και ανάτυπο: Τυπ. Αριστοβούλου και Αναστασιάδου, Κωνσταντινούπολη χ.χ.