Α' ΤΟΜΟΣ

397 / 482

Ιωαννησ Κυριακαντωνακησ
396
Συλλόγου) ενός άλλου νεοελληνιστή που έζησε για μεγάλα διαστήματα στην
Κωνσταντινούπολη, του προαναφερθέντος μέλους της Φιλολογικής Επιτροπής
του ΕΦΣΚ, Γεωργίου Χασιώτη, συγγραφέα στη γαλλική γλώσσα έτερης μνη-
μειώδους καταγραφής της ελληνικής παιδείας μετά την Άλωση (L’instruction
publique chez les Grecs depuis la prise de Constantinople par les Turcs
jusqu’à nos jours, Παρίσι 1881) και διευθυντή του Ελληνικού Λυκείου στο
Πέραν το 1869. Κατά τη δεύτερη μακρά παραμονή του στην Πόλη, ο Χασιώ-
της εκφώνησε λόγους στον Φιλολογικό Σύλλογο για θέματα της νέας ελληνι-
κής γλώσσας, τις διάφορες διαλέκτους της, τη λεξικογραφία (που δεδομένου
του εγχειρήματος της Κιβωτού αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο της νεοελληνικής
φιλολογίας στην Κωνσταντινούπολη), τη ρητορική τέχνη (Σκούφος, Μηνιάτης)
και άλλα (Η γλώσσα του Έλληνος, Ο Πτωχοπρόδρομος και οι οπαδοί αυτού,
Ο γλωσσικός αγών επί Τουρκοκρατίας, Η αναγέννησις της δημώδους γλώσσας)
που εκδόθηκαν στην Κωνσταντινούπολη το 1909. Στον τόμο της Εικοσιπεντα-
ετηρίδος του ΕΦΣΚ (Παράρτημα του ΙΗ΄ τόμου, 1888), οι πραγματείες νεοελ-
ληνικού ενδιαφέροντος ισορροπούν τελικώς σε αριθμό με τις αρχαιογνωστικές,
ενώ μόνον ένα κείμενο καταπιάνεται με βυζαντινού ενδιαφέροντος θέμα. 22
Εκτός Φιλολογικού Συλλόγου, καταγραφή της πνευματικής κίνησης του Γέ-
νους μετά το 1453 επιχείρησαν και άλλοι λόγιοι της Κωνσταντινούπολης, όπως ο
Αλέξανδρος Πέκιος (Πνευματική άποψις της τουρκοκρατουμένης Ελλάδος, ήτοι
περιεκτικόν διάγραμμα της επί Τουρκοκρατίας διανοητικής του ελληνικού έθνους
καταστάσεως, Κωνσταντινούπολη 1880). Είναι σαφές και από τον τίτλο αυτό ότι
η βυζαντινή καταγωγή δεν εμποδίζει την ιστορική αφήγηση να γίνεται με εθνικούς
όρους. Άλλοι συγγραφείς με παρεμφερές έργο (καταγραφή της λόγιας κίνησης
και προσωπογραφία που αφορούσε την Κωνσταντινούπολη και τη Μικρά Ασία)
οι οποίοι εγκαταστάθηκαν τελικώς στην Αθήνα ήταν ο Επαμεινώνδας Σταματιά-
δης (Βιογραφίαι των Ελλήνων Μεγάλων Διερμηνέων του Οθωμανικού κράτους,
Αθήνα 1865), ο Τραπεζούντιος παιδαγωγός Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος (Συνο-
πτική Έκθεσις της Πνευματικής Αναπτύξεως των νεωτέρων Ελλήνων από της
Αναγεννήσεως αυτών μέχρι τούδε, Κωνσταντινούπολη 1880) και ο Επαμεινώνδας
Θ. Κυριακίδης (Βιογραφίαι των εκ Τραπεζούντος και της περί αυτήν χώρας από
της αλώσεως μέχρις ημών ακμασάντων λογίων, μετά σχεδιάσματος ιστορικού περί
του Ελληνικού Φροντιστηρίου των Τραπεζουντίων, Αθήνα 1897).
22. Ενδεικτικά Γεώργιος Ν. Χατζιδακις, « Έρευναι περί των αρχών της νεωτέρας
ελληνικής», σ. 84-92· Ε. Ιωαννιδης, «Ανέκδοτοι Επιστολαί Νικηφόρου του Θεοτόκη,
αρχιεπισκόπου Σλαβονίου και Χερσώνος», σ. 102-103· Ξανθοπουλος , «Οποία παρ’
ημίν η εκπαίδευσις», σ. 152-162.