Α' ΤΟΜΟΣ

Όψεις της εθνικής ταυτότητας στον νεοελληνικό στοχασμό του 19ου αιώνα

359

Η εξυπνάδα, η φιλοπονία και η δραστηριότητα των αρχαίων Ελλήνων δεν έχουν

τίποτε το κοινό με τη βλακεία και την οκνηρία των τωρινών κατοίκων εκείνων

των περιοχών. Ειλικρίνεια, ανδρεία και αγάπη της ελευθερίας σχημάτιζαν το

χαρακτήρα των αρχαίων Ρωμαίων, όπως πονηρία, δειλία και δουλική διάθεση το

χαρακτήρα των νέων,

επαινεί τους Τούρκους «για την ακεραιότητα και την ανδρεία τους» και απο-

δίδει στους Νεοέλληνες κοινωνικά ελαττώματα όπως είναι «η κατεργαριά, η

ελαφρότητα και η δειλία» και φαίνεται να επαναλαμβάνει μεροληπτικές αντι-

λήψεις Ευρωπαίων λογίων και περιηγητών για λαούς του νότου, και ιδίως για

τους Νεοέλληνες, που δυστυχώς βλέπουμε να επαναλαμβάνονται με έντα-

ση στην εποχή μας λόγω της οικονομικής κρίσης από λαούς του βορρά.

Υπάρχουν ωστόσο, παράλληλα, Άγγλοι ποιητές και συγγραφείς, όπως λ.χ. ο

Λόρδος Βύρων που απέκτησε ζώντας στην Ελλάδα μια «εμπλουτισμένη ταυ-

τότητα»,

οι οποίοι εκφράζουν αισθήματα φιλίας και θαυμασμού προς τους

νεότερους Έλληνες και τον αγώνα τους για ανεξαρτησία, ή Γάλλοι λόγιοι,

όπως ο C. Fauriel, που θαύμαζε τον λαϊκό πολιτισμό και διακήρυττε πως

οι Έλληνες, ακόμα και υπό τον τουρκικό ζυγό, παρέμειναν Έλληνες και δεν

σβήστηκε σε αυτούς το πνεύμα των προγόνων τους ούτε το αίσθημα της

ανεξαρτησίας.

Επιπλέον, ο φιλελληνισμός, που αναπτύχθηκε τον 19ο αιώνα

σε όλη την Ευρώπη και συνδεόταν με τον δίκαιο αγώνα των Νεοελλήνων για

ελευθερία και με την άρση της δυσπιστίας προς το ελληνικό έθνος, βοήθησε

στην αναστροφή της αρνητικής εικόνας του εθνικού χαρακτήρα των νεότερων

Ελλήνων.

Αναμφίβολα, η εικόνα του εγώ και του άλλου, της ταυτότητας και της δια-

φοράς κυριάρχησαν κατά τον 19ο αιώνα και βοήθησαν να καλλιεργηθεί η εθνι-

κή ιδεολογία και να κατασκευασθούν οι εθνικές ταυτότητες που συνδέονταν με

τις πολιτισμικές. Το ενδιαφέρον των φιλοσόφων, στον 18ο και τον 19ο αιώνα,

για τη μελέτη των εθνικών χαρακτήρων και για χαρακτηρολογικές συγκρίσεις

των εθνών υπήρξε έντονο και συνδέθηκε με τη διερεύνηση της κοινής φύσης

των εθνών. Η πολιτισμική ιδιαιτερότητα βοήθησε τους Έλληνες της διασποράς

να διατηρήσουν την εθνοτική-πολιτιστική τους ταυτότητα και την αγάπη για

47.

Ό.π.

48. Βλ.

lycofrydi

-L

eontsini

, «David Hume on National Characters and Na-

tional self»,

Φιλοσοφία

44 (2014), σ. 311-328.

49.

, σ. 70.

50.

laude

auriel

Chants populaires de la Grèce moderne

, τ. A, Παρίσι 1824,

σ. VII-IX.