356 / 482
Όψεις της εθνικής ταυτότητας στον νεοελληνικό στοχασμό του 19ου αιώνα
355
συλλογική ταυτότητα, ενώ προσδιορίζονται ειδικότερα με εθνοτοπικές ταυτό-
τητες ως Ζαντιώτες, Κορφιάτες, Τσιριγώτες κ.ά. Η εθνοτοπική διάσταση της
ταυτότητάς τους προηγείται σε επιμέρους καθημερινές τοπικές αναφορές, σε
καταγραφές και διοικητικά έγγραφα, όπου οι μετακινούμενοι από μια περιοχή
σε άλλη αναφέρονται με τα εθνοτοπικά τους ονόματα και οι προερχόμενοι
από άλλα μέρη του ελληνικού χώρου γενικά ως «Ρωμιοί». Ωστόσο, μολονότι
αναγνωρίζεται στους Επτανήσιους μια συλλογική ταυτότητα, η οποία από τα
μέσα του 19ου αιώνα καθορίζεται κυρίως ως επτανησιακή, και μια εθνοτοπική
ταυτότητα, παράλληλα τονίζεται πως εντάσσονται και σε μια ευρύτερη εθνική
ταυτότητα, την ελληνική, αλλά και σε μια πολιτισμική, που διακρίνεται για την
ιδιαιτερότητά της. Γι’ αυτό και γίνεται αναφορά στην ‘ιονικότητα’,
34
όρο που
αντιστοιχεί στην ελληνικότητα και χρησιμοποιείται από διανοούμενους κυρίως
του 20ού αιώνα για να προσδιορισθεί η μοναδικότητα του ελληνισμού και ο
ιδιαίτερος χαρακτήρας του.
35
Χαρακτηριστικά, στο θέμα αυτό θα αναφερθεί ο
Ιωάννης Πετρουτσόπουλος, συνεργάτης της εφημερίδας
Πατρίς
, ο οποίος το
1827 στη μετάφραση του
Αγαμέμνονα
του Αλφιέρι, μιλώντας για την «πάτριον
στολήν», την ελληνική δηλαδή γλώσσα, και την «Ελλάδος φωνήν», γράφει
πως είναι « Έλλην του Ιονίου» και απευθύνεται στους «φιλομούσους Έλλη-
νας».
36
Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η περίπτωση του Π. Βράιλα-Αρμένη και
του Λορέντζου Μαβίλη οι οποίοι αγωνίσθηκαν για την καθιέρωση της γλώσσας
του ελληνικού λαού, ο πρώτος στην κερκυραϊκή εφημερίδα
Πατρίς
και ο δεύ-
τερος στη Βουλή των Ελλήνων, θεωρώντας την ως κύριο χαρακτηριστικό της
ταυτότητάς τους. Ο Βράιλας ειδικότερα θα γράψει, στις 15 Ιανουαρίου 1849
στην
Πατρίδα
, για την εθνική γλώσσα, θεωρώντας την «κοινόν κτήμα», και θα
χρησιμοποιήσει τους όρους «Ιονικός λαός» και «Επτάνησος», ενώ στο θέμα
της εθνικής γλώσσας θα επανέλθει και σε άλλο άρθρο στην ίδια εφημερίδα,
αλλά και σε επιστολές του και στον διάλογο
Τα παιδιά του Μπαρμπαγιάννη
ή περί Ελευθεροτυπίας
,
όπου η εθνική γλώσσα
θεωρείται μέρος του εθνισμού
34. Βλ. σχετικά και εκτενώς,
Γ
εώργιος
Ν. Λ
εοντσίνης
, «Ελληνική ταυτότητα, “ιο-
νική” και “επτανησιακή” ταυτότητα»,
Κεφαλληνιακά Χρονικά, Αφιέρωμα στον Σπύ-
ρον Αντ. Ευαγγελάτον
, Αργοστόλι 2010, σ. 587-598.
35. Βλ.
Γ
λυκοφρυδη
-Λ
εοντσίνη
, «Εθνικοί χαρακτήρες και ιστορική αποστολή του
ελληνισμού στο έργο του Κ. Τσάτσου», σ. 472
κ.εξ. Ο Κ. Τσάτσος υποστηρίζει πως
«η ελληνικότητα είναι μια δέσμη από πνευματικά και γενικότερα ψυχικά γνωρίσματα,
από αρετές και ελαττώματα, από χαρίσματα και μειονεξίες, που εκφράζονται στο
ήθος, στις καλές τέχνες, στη φιλοσοφία, στον θρησκευτικό ετασμό […]». Βλ. Κων-
σταντίνος
Τ
σάτσος
, «Διάγγελμα 25ης Μαρτίου» στο
Ομιλίες 1979-1980
, τ. Δ΄, σ. 54.
36. Βλ.
Π
υλαρινός
, σ. 32-35.