Α' ΤΟΜΟΣ

Όψεις της εθνικής ταυτότητας στον νεοελληνικό στοχασμό του 19ου αιώνα

349

διανοούμενοι θεώρησαν πως η εθνική τους ταυτότητα, η ‘ελληνικότητά τους’

στην ορολογία του 20ού αιώνα, δεν είναι μόνο προϊόν της καταγωγής τους από

τους αρχαίους ή τους Βυζαντινούς,

δηλαδή μια ταυτότητα που βασίζεται στην

αίσθηση της συνέχειας, της κοινής μνήμης και της συλλογικής συνείδησης,

αλλά κυρίως θέμα πολιτιστικής συγγένειας, που στηρίζεται στη γλώσσα, στα

σύμβολα, στις παραδόσεις, στις μορφές ζωής και στις αξίες που από κοινού

έχουν. Συνειδητοποιούν πως, παρά τις πολιτισμικές αλλαγές που έχουν υποστεί

λόγω των ιστορικών συγκυριών, επιβίωσαν φυλετικά, διατηρώντας τη γλώσσα,

τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα, τη θρησκεία και τον πολιτισμό τους.

Έχοντας ισχυρό το αίσθημα της εθνοτοπικής και της θρησκευτικής διαφορε-

τικότητας,

στη στροφή του 18ου και τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα οι

Έλληνες συνδέουν αρμονικά ελληνισμό και χριστιανισμό,

ορθοδοξία και γλώσ-

σα και αναπτύσσουν μια εθνικιστική ρητορική που στηρίζεται στις πολιτικές

ιδέες των αρχαίων και των νεότερων φιλοσόφων. Η συμβολή της φιλοσοφίας

στην ανάπτυξη της νεοελληνικής εθνικής συνείδησης είναι ιδιαίτερα εμφανής

στα έργα του Ε. Βούλγαρη, του Ρήγα Φεραίου, του Ανώνυμου της

Ελληνικής

Νομαρχίας

, αλλά και στα έργα των Α. Κοραή, Βενιαμίν Λέσβιου, Κ. Κούμα,

Κ. Οικονόμου, Ν. Βάμβα, Π. Βράιλα-Αρμένη, Γεωργίου Κοζάκη-Τυπάλδου, οι

οποίοι, μεταξύ άλλων, αναπτύσσουν έντονο πολιτικό προβληματισμό και συζη-

τούν ιδιαίτερα το θέμα του πατριωτισμού.

Ο πατριωτισμός θα αποτελέσει το

avid

icks

–

Paul

agdalino

(

επιμ.),

Byzantium and the Modern Greek

Identity

, Ashgate, Λονδίνο 1998.

10. Βλ.

ουκία

ρούλια

, «Ελληνική αυτοσυνειδησία» στο

Ιστορία του Νέου Ελλη-

νισμού 1770-2000

, διεύθυνση έκδοσης Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Ελληνικά Γράμ-

ματα, Αθήνα 2003, σ. 39

κ.εξ.

Βλ. και

λυκοφρύδη

-Λ

εοντσίνη

, «Εθνικοί χαρακτήρες,

πολιτισμική ταυτότητα και ελληνική διασπορά», σ. 81-94: 88.

11. Ο εθνικός και θρησκευτικός προσδιορισμός είναι σαφής στο Προσωρινό Σύνταγ-

μα της Ελλάδος, όπου σαφώς γράφεται « Όσοι αυτόχθονες κάτοικοι της Επικράτειας

της Ελλάδος πιστεύουσιν εις Χριστόν, εισίν Έλληνες […]». Βλ.

ρούλια

«Ελληνική

αυτοσυνειδησία»,

ό.π.

Θρησκεία και γλώσσα είναι θέμα που απασχολεί έντονα και τους

Επτανήσιους, ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα, όπως είναι φανερό από άρθρα του

Συντάγματος του 1800 και του 1803, όπου γίνεται λόγος για τη «γραικική ορθόδοξη πί-

στιν» και για καθιέρωση «της κοινής ελληνικής στα δημόσια ψηφίσματα». Βλ. σχετικά

λυκοφρύδη

-Λ

εοντσίνη

, «Θρησκεία και γλώσσα στην Επτάνησο Πολιτεία» στον τόμο

Πρακτικά Συνεδρίου, Επτάνησος Πολιτεία (1800-1807): 200 χρόνια από την ίδρυσή

της (1800-2000)

, Εταιρεία Κεφαλληνιακών Ερευνών, Αργοστόλι 2003, σ. 421-430.

12.

ωξάνη Δ.

ργυροπούλου

, «Νεοέλληνες φιλόσοφοι του Αιγαίου. Φιλοσοφία

και ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης» στο

Φιλόσοφοι στο Αιγαίο

, Ακαδημία Αθηνών,

Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας, Αθήνα 1998, σ. 98-118.