Α' ΤΟΜΟΣ

Αθανασια Γλυκοφρυδη-Λεοντσινη

346

Οι Έλληνες είχαν υποστεί για αιώνες αγριότητες πολέμων, επιδρομές βαρ-

βαρικών φύλων, πολιτική υποταγή σε διάφορους ξένους κυρίαρχους, κατα-

στάσεις δουλείας, που δεν κατόρθωσαν όμως να τους στερήσουν την αίσθηση

της κοινότητας και της εθνικής σύμπνοιας, αλλά και την αίσθηση της κοινής

καταγωγής που βασίζεται στην κοινή ιστορία. Ζώντας στον ηπειρωτικό ή στον

νησιωτικό χώρο ή σε κοινότητες της διασποράς, που είχαν δημιουργηθεί σε

πόλεις της Δύσης και της Ανατολής, κυρίως μετά την Άλωση της Κωνσταντι-

νούπολης (1453), παρά το γεγονός πως γνώρισαν πολλές ιστορικές κρίσεις,

δεν έχασαν την αίσθηση του ‘ανήκειν’ και της πολιτισμικής τους ταυτότη-

τας, αφού συγκροτούσαν κοινότητες και προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν τα

δικαιώματά τους –κοινοτικά, θρησκευτικά, εμπορικά–, αλλά και να διατηρή-

σουν τον πολιτισμό και τις παραδόσεις τους. Ζώντας στον ελλαδικό χώρο ή

σε κοινότητες της διασποράς, οι Έλληνες λόγιοι αντιλαμβάνονται τη δύναμη

του επικοινωνιακού λόγου, τον οποίο χρησιμοποιούν σε διαλόγους, ομιλίες,

λογοτεχνικά και φιλοσοφικά κείμενα, με σκοπό να αναπτύξουν την εθνική

συνείδηση και να αναδείξουν τη γλώσσα τους ως στοιχείο της εθνικής τους

ταυτότητας, κυρίως στην περίοδο του νεοελληνικού Διαφωτισμού, ο οποίος

υπήρξε καθοριστικός για αλλαγές στην παιδεία, την οικονομία και την κοινω-

νία της νεότερης Ελλάδας, με συνέπεια την ανάπτυξη του πατριωτισμού και

της εθνικής συνείδησης. Τα κέντρα παιδείας του ελληνισμού στα νησιά του

Αιγαίου και στα παράλια της Μ. Ασίας, στα νησιά του Ιονίου αλλά και στην

ηπειρωτική Ελλάδα ακολουθούν ένα πρόγραμμα πολιτικής και ηθικής διαπαι-

δαγώγησης του Γένους, συνδέοντας τις πολιτικές ιδέες της αρχαιότητας με

αυτές του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και επιδιώκοντας την ανασύνδεσή τους

με την αρχαιότητα μέσα από τον ίδιο γεωγραφικό χώρο. Ωστόσο, οι συζητήσεις

για την εθνική ταυτότητα και τους εθνικούς χαρακτήρες προσδιορίζουν κυρίως

τον ελληνικό 19ο αιώνα και συνδέονται με θέματα πολιτικής χειραφέτησης και

διασπορά» στον τόμο

Ευτυχισμός, τιμή στον Ερατοσθένη Γ. Καψωμένο

, επιμ. Γεωργία

Λαδογιάννη, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2010, σ. 81-94·

λυκοφρύδη

-Λ

εοντσί

νη

«Εθνικοί χαρακτήρες και ιστορική αποστολή του Ελληνισμού στο έργο του Κ. Τσά-

τσου» στον τόμο

Πρακτικά επιστημονικού Συνεδρίου, Κωνσταντίνος Τσάτσος, Φιλόσο-

φος, συγγραφέας, πολιτικός (Αθήνα 6-8.11.2009)

, Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών

και Κυπριακών Σπουδών, Εταιρεία Φίλων Κ. και Ι. Τσάτσου, Γρανάδα – Αθήνα 2010,

σ. 455-476. Βλ. επίσης

λυκοφρύδη

-Λ

εοντσίνη

, «“Ανατολή και Δύσις”: Ταυτότητα και

ετερότητα στο νεοελληνικό στοχασμό του 18ου και του 19ου αι.» στον τόμο

Πρακτικά

Δ΄ Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών, Ταυτότητες στον ελληνικό κόσμο,

από το 1204 έως σήμερα (Γρανάδα 9-12.9.2010)

, επιμ. Κωνσταντίνος Α. Δημάδης, τ.

Ε΄, Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών, Αθήνα 2011, σ. 87-104.