Α' ΤΟΜΟΣ

Servanne Jollivet

342

και στη νεωτερικότητά της, όπως το έπραξαν οι νεο-ορθόδοξοι φιλόσοφοι, ο

Λορεντζάτος και ο Γιανναράς. Αυτή είναι η κριτική του Χρήστου Γιανναρά,

που αποκαθιστά τη συνέχεια της αρχαίας Ελλάδας μέσω του Βυζαντίου, ενά-

ντια ακριβώς στην παράδοση του δυτικού σχολαστικισμού. Αντλώντας από τη

χαϊντεγκεριανή ανάγνωση της ιστορίας της Δύσης, ο Γιανναράς ασκεί κριτική

στον εξευρωπαϊσμό, ο οποίος επέφερε την αποκέντρωση, δηλαδή τον αφελ-

ληνισμό. Εξού η αναγκαιότητα η Ελλάδα να επιστρέψει στην κοιτίδα (στην

ορθόδοξη παράδοση), προκειμένου να ανακτήσει της ελληνικότητά της και

να συνεισφέρει στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Όπως ωστόσο γίνεται σαφές, η

αντεστραμμένη αυτή επιχειρηματολογία αντανακλά το ίδιο δυτικό ερμηνευτικό

μοντέλο που μας κληροδότησε η κριτική ανάγνωση της εγελιανής φιλοσοφίας.

Η αμφισημία επομένως που κυριαρχεί στη σχέση Ελλάδας-Δύσης, μιας

σχέσης εν πολλοίς τεχνητής και φαντασιακής, φαίνεται να αφήνει χώρο σε

διάφορες επανερμηνείες. Και είναι τελικά στα ίδια φιλοσοφικά αξιώματα όπου

θεμελιώνονται εκ διαμέτρου αντίθετες ιδεολογικές και πολιτικές θέσεις. Η

ελληνική ταυτότητα κατασκευάστηκε τόσο σε σχέση όσο και σε αντίθεση με

τη Δύση, όχι όμως ανεξάρτητα από αυτή. Κατασκευάζοντας την ταυτότητά

της και το εθνικό της αφήγημα με βάση αυτό που η Δύση επιζητούσε από

την αρχαία κληρονομιά, η Ελλάδα υιοθέτησε κατά κάποιον τρόπο τις μετα-

φυσικές ερμηνευτικές κατηγορίες της Δύσης και της φιλοσοφίας της. Έγινε

παράδειγμα και αντι-παράδειγμα, πηγή και ταυτόχρονα ορίζοντας προσμονής,

κέντρο απομακρυσμένο ή ‘πατρίδα’ επίσης μακρινή. Στο πλαίσιο αυτό παρέ-

μεινε δέσμια έστω και αυτής της αντεστραμμένης και φαντασιακής εικόνας

που η ίδια έφτιαξε για τη Δύση.

Απέναντι σε αυτό το αντικρουόμενο έως αδύνατο έργο, που συνέχεε και

συνεχίζει να συγχέει τα σημεία αναφοράς, θα έπρεπε ενδεχομένως, για να το

θέσουμε όπως ο Dipesh Chakrabarty αναφορικά με την Ευρώπη, να «επαρ-

χιοποιήσουμε»

την Ελλάδα: να την απαλλάξουμε δηλαδή οριστικά από αυτό

το βαρύ φαντασιακό φορτίο που κουβαλά και που αποτελεί την άλλη όψη

ενός ευρωπαϊκού συνδρόμου. Τότε ίσως θα καταστεί δυνατό να αναθεωρή-

σουμε τους ίδιους τους όρους με τους οποίους σκεπτόμαστε την Ελλάδα, να

αναθεωρήσουμε τον ιδιαίτερο και παραδειγματικό της χαρακτήρα, αυτόν που

αποτελεί το ερμηνευτικό της φίλτρο εδώ και δύο αιώνες.

4. Dipesh C

hakrabarty

Provincializing Europe – Postcolonial Thought and

Historical Difference

, Princeton University Press, Princeton 2000.