Α' ΤΟΜΟΣ

Servanne Jollivet

338

χές που θεμελιώθηκαν σημάδεψαν βαθιά την ιδέα της

‘

ελληνικής ταυτότητας’.

Αυτό συνεπάγεται κατ’ αρχάς μια αναδρομή στον Hegel, από τις αντιλή-

ψεις του οποίου η φιλοσοφία της ιστορίας άντλησε τις αναφορές στην αρχαιό-

τητα. Στην ανάγνωσή του της ιστορίας της Δύσης, ο Hegel διακρίνει τέσσερις

μεγάλες φάσεις: την παράδοση που έχει τις ρίζες της στην κλασική Ελλάδα,

την ιουδαιοχριστιανική πίστη, τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και τη γερμανική

κουλτούρα, που αποτελεί και το τελευταίο στάδιο, την κατάληξη. Η ελληνική

φάση έδωσε και την πνοή στην ιστορία της Δύσης, όντας η φάση στην οποία

το πνεύμα πήρε απόσταση από τη φύση και δημιούργησε έναν κόσμο αντικει-

μενικό, αυτόν της ελληνικής πόλης. Όντας η πρώτη αισθητή, «πραγματική»

δημιουργία του πνεύματος, «η όμορφη» αυτή «ολότητα», όπως το θέτει ο

Hegel, αποτέλεσε το πρώτο σχήμα μιας οργανικής, ηθικής και πολιτικής κοι-

νότητας, της οποίας η πλέον υψηλή πραγμάτωση υπήρξε η κλασική ελληνική

τέχνη (η αρχιτεκτονική και η γλυπτική).

Στα Μαθήματά του για την ιστορία της φιλοσοφίας ο Hegel το θέτει ως εξής:

Ελλάδα: απέναντι σε αυτό το όνομα η καρδιά του καλλιεργημένου Ευρωπαίου,

και ιδιαίτερα εμάς των Γερμανών, αισθάνεται το πάτριο έδαφος. […] Αυτό που

οι Έλληνες κατείχαν και αυτό που ήταν μετουσιώθηκε σε ιστορία μέσα από

τα έργα τους. […] Είναι ακριβώς σε αυτό το χαρακτήρα της ελεύθερης ιστο-

ρικότητας […] που απαντάται το σπέρμα της ελευθερίας και που γεννήθηκε η

φιλοσοφία στην Ελλάδα

Ωστόσο, ως πλήρης, σαφής και χειροπιαστή πραγμάτωση του ‘απόλυτου’,

η αρχαία Ελλάδα δεν είναι ακόμη παρά ένα στάδιο μέσα στο εγελιανό σύστη-

μα. Όπως άλλωστε το δείχνει ο Hegel στη

Φαινομενολογία του Πνεύματος

βασιζόμενος στην αρχαία τραγωδία, και πρωτίστως στην

Αντιγόνη

του Σοφο-

κλή, η Ελλάδα παραμένει η εστία μιας σύγκρουσης, μιας αντίθεσης ανάμε-

σα στην ‘πόλη’ και στην πλήρη ελευθερία της ατομικής υποκειμενικότητας, η

οποία δεν βρίσκει ακόμη την έκφρασή της. Αν και ο Χριστιανισμός, συνεχίζει ο

Hegel, απελευθερώνει την έκφραση της ατομικότητας, που δεν είχε θέση στην

ελληνική πολιτεία, εναπόκειται τελικά στο σύγχρονο κράτος να πραγματώσει

αυτή τη σύνθεση ή συμφιλίωση (

Versöhnung

) μεταξύ ελευθερίας και λόγου,

να αποτελέσει το ‘τέλος’

της ιστορίας και να καταστεί η απτή, δηλαδή η ηθική

και η πολιτική, πραγμάτωση του πνεύματος.

Τούτη η εγελιανή ερμηνεία αποτελεί το φόντο σε μια γραμμική, ολική και

1. Georg Wilhelm Friedrich

egel

Vorlesungen über die Geschichte der Philo-

sophie

Werke

Bd. 18, Suhrkamp, Φρανκφούρτη 1979, σ. 172.