Α' ΤΟΜΟΣ

337

ervanne

ollivet

Ελληνικότητα και πηγές της αρχαιότητας:

Σκέψεις για τη γερμανική φιλοσοφία της ιστορίας

Ως γνωστόν, το διανοητικό ρεύμα του Ιστορισμού αναδύεται ως απάντηση-αντί-

δραση απέναντι στις εκκοσμικευμένες μορφές «θεολογίας της ιστορίας»

(

Geschichtstheologie

), απέναντι δηλαδή στις κυρίαρχες καθολικές και πανο-

πτικές προσεγγίσεις που είχε κυοφορήσει η μεταφυσική της ιστορίας. Ήδη

από τα τέλη του 18ου αιώνα, ένα κίνημα εμφανίζεται, παράλληλα με την ανά-

πτυξη των ιστορικών επιστημών, που ζητά να ληφθούν υπ’ όψιν τόσο οι αστάθ-

μητοι ιστορικοί παράγοντες όσο και οι εθνικές ιδιαιτερότητες και που βάζει

στην αντζέντα του την εμπειρική έρευνα και τη μελέτη των πηγών. Η εκκοσμί-

κευση της ιστορίας που προτάσσει δεν συνεπάγεται ωστόσο ξεκάθαρη ρήξη

με τα αξιώματα της φιλοσοφίας της ιστορίας. Η ιστορία συνεχίζει να γίνεται

αντιληπτή ως μια μεγάλη αφήγηση, μια αφήγηση που θέλει ωστόσο να επιβε-

βαιώνεται από τις πηγές, όπως το δείχνουν ξεκάθαρα οι εργασίες των μεγάλων

Γερμανών ιστορικών του 19ου αιώνα, από τον Ranke μέχρι τον Mommsen.

Η ελληνική ιστοριογραφία που αναπτύσσεται την ίδια εκείνη περίοδο και

μέχρι τη δεκαετία του 1920 εντάσσεται και αυτή στο ίδιο ρεύμα. Ενόσω οικο-

δομείται το νέο ελληνικό κράτος, η επιδίωξή της είναι να νομιμοποιήσει τη

συγκρότηση μιας ομοιογενούς κοινότητας θέτοντας το ιστορικό αφήγημα ως

βάση για την εθνική ταυτότητα. Οι αναφορές στο ‘έθνος’

και στην ‘ελληνικό-

τητα’

πρέπει ασφαλώς να τεκμηριώνονται ιστορικά, κάτι για το οποίο μερι-

μνούν οι ιστορικοί, από τον Ζαμπέλιο και τον Παπαρηγόπουλο μέχρι τον Δρα-

γούμη. Όμως, όσο κι αν η μέθοδός τους είναι εμπειρική, τα θεμέλια της ανα-

κατασκευής, που προτάσσει τη συνέχεια από την αρχαιότητα ώς το σύγχρονο

ελληνικό κράτος, απηχούν ξεκάθαρα τη γερμανική φιλοσοφία της ιστορίας.

Στα στενά όρια αυτής της παρουσίασης θα επικεντρωθώ στην ιστοριογραφική

εικόνα της Ελλάδας και θα θέσω ερωτήματα για το πώς οι ιστορικές παραδο-