341 / 482
Servanne Jollivet
340
αρχαία όσο και σύγχρονη, σε μια Ελλάδα που δεν υπάρχει ακόμα, αλλά που
δύναται να ενσαρκώσει το επαναστατικό ιδεώδες, σε ένα νέο έθνος που θα
κάνει πράξη την ανακτημένη ελευθερία. Ο Hölderlin οραματίζεται την ελληνι-
κή επανάσταση ως κληρονόμο του Διαφωτισμού και της γαλλικής επανάστα-
σης, που δύναται να πραγματώσει όλες τους τις υποσχέσεις.
Όπως γίνεται επομένως αντιληπτό, στο φαντασιακό των ρομαντικών Γερ-
μανών φιλοσόφων, όπως και του Hölderlin, το εξιδανικευμένο ελληνικό κρά-
τος ενσαρκώνει όχι μόνο ιστορικές καταβολές αλλά και έναν ορίζοντα προσμο-
νής. Με άλλα λόγια αποτελεί όχι μόνο την πηγή και τη μήτρα του ευρωπαϊκού
πολιτισμού, αλλά και εστία μιας ενδεχόμενης αναγέννησης. Εφόσον αυτό που
γεννήθηκε στην Ελλάδα του 5ου αιώνα πρόκειται να συνεχιστεί και εφόσον το
νέο ελληνικό κράτος είναι η φυσική συνέχεια του αρχαίου, τότε του αρμόζει
ένας ιδιαίτερος ιστορικός ρόλος. Πάνω ακριβώς σε αυτή την ιδέα, που απηχεί
το ‘θαύμα’ του ελληνικού 5ου αιώνα, θα χτιστεί η θέση για τον ‘ιδιαίτερο’
ελληνικό ιστορικό ρόλο, η οποία τροφοδοτείται στον 19ο και τον 20ό αιώνα
και από την ιστοριογραφία.
Η αναφορά λοιπόν στην αρχαιότητα και στην αρχαία πόλη δεν είναι απλή
μίμηση ή νοσταλγία. Είναι πολύ περισσότερο μια προβολή προς το μέλλον,
μια φαντασιακή και εξιδανικευμένη εικόνα που έρχεται ως απάντηση στην
κυρίαρχη διάγνωση κρίσης και αδιεξόδου του δυτικού κόσμου. Το διακύβευμα
δεν είναι ούτε να αποκατασταθεί ο αρχαίος κόσμος ούτε να μετουσιωθεί στη
σύγχρονη εποχή ένα μακρινό παρελθόν. Πολύ περισσότερο είναι να προβληθεί
πάνω στην Ελλάδα η ίδια η δυνατότητα της αναγέννησης της Δύσης. Είναι
αυτό ακριβώς το στοιχείο που θα αποτελέσει σταθερά σε όλες τις κριτικές που
θα ασκηθούν αργότερα στη Δύση (όπως η κριτική για τον διαχωρισμό κοινό-
τητας/κοινωνίας, η κριτική του δυτικού λογοκεντρισμού και ορθολογισμού),
ακόμη και για τα αντιδραστικά κινήματα που θα αναπτυχθούν αργότερα στη
Γερμανία με αποκορύφωμα τον εθνικοσοσιαλισμό. Η ιστοριστική επανερμη-
νεία του ρόλου της Ελλάδας εμπεριέχει ωστόσο αμφισημία και για την Ελλά-
δα και για την Ευρώπη. Και η αμφισημία αυτής της σχέσης θα επηρεάσει
αναπόδραστα την ελληνική ταυτότητα, η οποία και θα τραφεί από αυτή την
επανανάγνωση και κριτική.
Ως εκ τούτου, η ελληνική ταυτότητα συνυφάνθηκε με το κυρίαρχο αφή-
γημα. Μην έχοντας την πρόθεση να γεφυρώσουν το χάσμα ανάμεσα στην
πραγματική Ελλάδα και τη φανταστική της εικόνα, οι Έλληνες ιστορικοί όπως
ο Ζαμπέλιος και ο Παπαρηγόπουλος έβαλαν το δικό τους έντονο χρώμα στο
αφήγημα. Το ελληνικό ιστορικό αφήγημα ταλαντεύτηκε ανάμεσα σε μια ελλη-
νο-χριστιανική διελκυστίνδα, κάποτε εις βάρος του Βυζαντίου, το οποίο όμως