Α' ΤΟΜΟΣ

320 / 482

Νεοελληνική γλώσσα και λογοτεχνία στην Ιταλία του 19ου αιώνα (1855-1857)
319
άμεση επαφή με την ελληνική παραγωγή της εποχής του: Η πολιτική και η
πνευματική ατμόσφαιρα της Νάπολης εκείνα τα χρόνια δημιουργούσε την
ελπίδα ότι και η Ιταλία θα επιτύχει τα κατορθώματα της νέας Ελλάδας.
Αν ο Semmola ήταν σχεδόν άγνωστος και στους ειδικούς ερευνητές του
ιταλικού φιλελληνισμού, ο Niccolò Tommaseo είναι σαφώς γνωστότερος. Ο
Ζώρας, ο Τωμαδάκης, ο Κριαράς έχουν ασχοληθεί με το έργο του και τις από-
ψεις του για την Ελλάδα και την ελληνική γλώσσα της εποχής του. Έχω επίσης
ασχοληθεί και εγώ.21 Θα ήθελα εδώ να υπενθυμίσω μερικές παρατηρήσεις του
για τον ρόλο της ελληνικής γλώσσας στη δημιουργία της εθνικής συνείδησης.
Μια επισκόπηση του συνολικού έργου του Tommaseo θα προσέφερε ακόμη
21. Εδώ αναφέρω μόνο Ζωρας, ό.π.· Filippo Maria Pontani, «Tommaseo e i
canti popolari greci» στον τόμο Niccolò Tommaseo nel centenario della morte,
επιμ. V. Branca – G. Petrocchi, Civiltà Veneziana 22, Olschki, Φλωρεντία 1977,
σ. 461-483· G. Th. Zoras, «Tommaseo e la Grecia moderna», το ίδιο, σ. 485-518·
Eμμανουήλ Κριαρας, «O Tommaseo, τα δημοτικά μας τραγούδια και τα νέα μας
γράμματα» στον τόμο Αφιέρωμα εις την μνήμη του Μανώλη Τριανταφυλλίδη, Ίδρυμα
Μ. Τριανταφυλλίδη, Θεσσαλονίκη 1960, σ. 205-224 (Φιλολογικά Μελετήματα 19ου
αιώνα, Kέδρος, Aθήνα 1979, σ. 216-243)· Bogdan Raditsa, «Tommaseo’s Cultu-
ral Understanding between South Slaves and Greeks» στον τόμο Μελετήματα
στην μνήμη του Β. Λαούρδα, Θεσσαλονίκη 1975, σ. 487-493· Aντώνης Λιακοσ, Η
ιταλική ενωποίηση και η Μεγάλη Ιδέα, Θεμέλιο, Αθήνα 1985, σ. 47-50. Δυστυχώς
στην Ιταλία μια ομάδα που ερευνά το θέμα αυτό, με την επιστημονική επιμέλεια
του F. Bruni, δεν γνωρίζει Ελληνικά και τη σχετική ελληνική βιβλιογραφία. Μεταξύ
αυτών η Donatella Martinelli, «Tommaseo traduttore dei canti popolari greci
sulle orme del Fauriel» στον τόμο Niccolò Tommaseo e il suo mondo. Popoli e
nazioni, επιμ. F. Bruni, Antenore, Ρώμη – Πάδοβα 2003, σ. 115-142. Επίσης οι
E. Maiolini – F. Danelon, συνεργάτες του Bruni, που ασχολούνται με τις σχέσεις
του Tommaseo με τον ελληνικό κόσμο της εποχής του, δεν μιλάνε Ελληνικά και δεν
γνωρίζουν τη σχετική ελληνική βιβλιογραφία. Bαρβάρα Mεταλληνου, Ληξουριώτικα
χειρόγραφα. Άγνωστη πηγή του Δ. Σολωμού και του N. Tommaseo, Δόμος, Αθήνα
1986. Ο Σολωμός έγραφε στις 12 Ιουνίου 1841 στον Τοmmaseo: «Ecco quanto ho
e godo che venga in mani sì degne, Signore mio riverito e caramente amato;
e sia conosciuto ed accolto nella terra della sapienza e della cortesia [...]». Βλ.
Διονύσιος Σολωμος, Τα ευρισκόμενα, Κέρκυρα, Τυπογραφείον Ερμής, 1859, σ. 353·
Carpinato, «Niccolò Tommaseo, le “Scintille” greche e la raccolta dei Canti popo-
lari. Contributo per una storia delle relazioni fra cultura italiana e cultura greca
a metà Ottocento» στον τόμο Στέφανος. Τιμητική προσφορά στον Walter Puchner ,
επιμ. Ιωσήφ Βιβιλάκης, Ergo, Αθήνα 2007, σ. 251-268· Carpinato, «Markos Renie-
ris: rassegna bio-bibliografica» στον τόμο Ευκαρπίας Έπαινος. Αφιέρωμα στον
καθηγητή Π. Μ. Μαστροδημήτρη, επιμ. Γιώργος Ανδρειωμένος, Πορεία, Αθήνα 2007,
σ. 201-242, όπου πολλές αναφορές στη σχέση με τον Δαλματό ιταλόφωνο λόγιο.