294 / 482
Βιζυηνός και Ίψεν: αμαρτήματα και παλαιές ιστορίες στα άκρα της Ευρώπης
293
στα ανεβάσματα και στα έργα που αρχίζουν να γράφονται σχεδόν αμέσως,
32
μπορούμε να υποστηρίξουμε εκ των υστέρων ότι ο Ίψεν, με τις εμπειρίες, τους
προβληματισμούς, τις ιστορικές και τις γλωσσικές συνθήκες που τον διαμόρ-
φωσαν, έτυχε νωρίς θερμής υποδοχής από τους λογίους και στην Ελλάδα.
Αυτό ενδεχομένως να οφείλεται στο γεγονός ότι στην Ελλάδα η αστική οικογέ-
νεια και κουλτούρα είναι ζητούμενο· και η κατάρρευσή της, όπως αποτυπώνε-
ται στα έργα του Ίψεν, έχει κι αυτή τη γοητεία της, ενώ σε άλλες ευρωπαϊκές
χώρες (όπως στη Γερμανία και την Αγγλία) μια ενδεχόμενη ταύτιση της εγχώ-
ριας αστικής οικογένειας με την πάσχουσα νορβηγική θα ήταν πολύ οδυνηρή.
Για παράδειγμα, ο βρετανικός Τύπος στον απόηχο των πρώτων παραστάσεων
του Ίψεν οικτίρει τα δεινά των Σκανδιναβών, αδυνατώντας να εντοπίσει ομοιό-
τητες στον θεσμό του γάμου ανάμεσα στην αλλότρια και την οικεία κοινωνία.
Όπως όμως επισημαίνει ο Βιζυηνός στις «Συνέπειες»: «ούτω συμβαίνει συνή-
θως, οσάκις ζητούμεν ν’ ανακαλύψωμεν ως αλήθειαν ουχί το τι εστίν, αλλά το
ό,τι επιθυμούμεν».
33
Μπορεί οι δύο αυτές ιστορίες να μην ταυτίζονται με τις ζωές των συγγρα-
φέων τους, καθώς η ιστορία του Πασχάλη περιέχει επανεπεξεργασμένα κά-
ποια στοιχεία από τη ζωή του Βιζυηνού και, αντίστοιχα, η ιστορία της Ελλί-
ντας Βάγκελ έχει στο υφάδι της έναν απόηχο από τη συζυγική ζωή του Ίψεν,
εν τούτοις στη σύνθεση των κειμένων τους και στον τελικό προσανατολισμό
τους, ρομαντικό και μοντερνιστικό αντίστοιχα, έπαιξαν ρόλο οι συγκεκριμένες
συντεταγμένες του βίου τους, που τους διαμόρφωσαν ως υπάρξεις και ως
βαθιά σκεπτόμενες, ευφυείς και ευαίσθητες προσωπικότητες. Ο Ίψεν σώθη-
κε φεύγοντας από τη Νορβηγία, στην οποία επέστρεψε μετά από μακρόχρο-
νη θριαμβευτική πορεία και αδιαμφισβήτητη διεθνή αναγνώριση. Ο Βιζυηνός
επέστρεψε νωρίς και, παρά την αποδοχή και την εκτίμηση που γνώρισε όσο
ζούσε, έσβησε πριν προλάβει να βιώσει την τεράστια εγχώρια και διεθνή ανα-
γνώριση που γνώρισε τον 20ό αιώνα, τηρουμένων των αναλογιών.
κό θέατρο – συνέχειες και ρήξεις: Διεθνές επιστημονικό συνέδριο αφιερωμένο στον
Νικηφόρο Παπανδρέου
, επιμ. Ανδρέας Δημητριάδης – Ιουλία Πιπινιά – Άννα Σταυ-
ρακοπούλου, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 2014, σ. 155-163.
32. Βλ.
Χ
ατζηπανταζης
, ό.π. Τρανταχτό παράδειγμα άμεσης ιψενικής επιρροής
είναι
Ο Τρίτος
του Γρηγόριου Ξενόπουλου (1895).
33.
Β
ιζυηνος
, σ. 161.