291 / 482
Αννα Σταυρακοπουλου
290
Η σχέση και των δύο έργων με τις εξελίξεις της εποχής τους στη λογοτεχνία
(μια λεπτή ισορροπία μεταξύ Ρομαντισμού, Συμβολισμού και Ρεαλισμού) και
στην επιστήμη (όπως η ψυχολογία και η ψυχιατρική) έχει επισημανθεί από
τους μελετητές.
22
Από τα πολλά στοιχεία που έχουν συζητηθεί θα ξεχωρίσω
το ζήτημα της παρουσίασης της συμπεριφοράς των δύο φύλων. Στην περί-
πτωση των «Συνεπειών» η Κλάρα διεκδικεί τον Πασχάλη, ενώ εκείνος νιώθει
ένα «ποδοπατημένο σκύβαλον· έν αιματόφυρτον ράκος, μόλις και μετά βίας
διασωθέν εκ των ρυπαρών ονύχων μιας υαίνης».
23
Υποφέρει γιατί δεν είναι
επαρκώς αγνός για την Κλάρα, τη «βασίλισσα των κορασίδων […] το άξιον
αντικείμενον της λατρείας όλου του κόσμου».
24
Αντίστοιχα, στην
Κυρά της
θάλασσας
ο υπομονετικός και γεμάτος κατανόηση είναι ο σύζυγος, απέναντι
στο «βεβαρημένο» παρελθόν της γυναίκας του. Χάρη στη δική του ωριμότητα
και ετοιμότητα η Ελλίντα καταφέρνει να λυτρωθεί, επιλέγοντας τη χειροπιαστή
πραγματικότητα με τον άντρα της και απορρίπτοντας ένα άδηλο μέλλον με
τον μυστηριώδη ξένο που την κρατούσε αμέτοχη στη ζωή για χρόνια. Ακόμη
και ο ανώνυμος Έλληνας αρθρογράφος του 1892 είχε αντιληφθεί επακριβώς
το κομβικό ζήτημα της ελεύθερης βούλησης στο έργο:
Ο Ξένος είνε το σύμβολον της ατομικής ελευθερίας. Αφ’ ης ημέρας η ελευθε-
ρία αύτη ευρίσκει αντιπρόσωπον εν τω δόκτωρι Βάγγελ, δεν υπάρχει λόγος να
επανέλθη του λοιπού ο Ξένος, και γίνεται άφαντος
. Ο Βάγγελ δεν είναι γελοίον
πρόσωπον, ως είνε κίνδυνος να εκληφθή υπό των επιπολαίων.
Η υπερηφάνεια
του επιβάλλει να υποχωρήση εις την γυναίκα του εν η περιπτώσει αύτη δεν έχει
κοινάς μετ’ αυτού τας ιδέας και τα αισθήματα. Τοιουτοτρόπως εννοεί τον γάμον
ο Ερρίκος Ίψων [sic]. Ελευθέραν συμφωνίαν βασιζομένην επί αμοιβαιότητας,
εκτιμήσεως και αισθημάτων.
25
22. Βλ. περαιτέρω για τον Βιζυηνό Μιχάλης
Χ
ρυσανθοπουλος
,
Γεώργιος Βιζυηνός:
μεταξύ φαντασίας και μνήμης
, Εστία, Αθήνα 1994, πιο συγκεκριμένα το κεφ. 5 «Η
ερμηνεία της επιθυμίας και η επιθυμία της ερμηνείας: “Αι συνέπειαι της παλαιάς
ιστορίας”», σ. 89-109.
23.
Β
ιζυηνος
, σ. 139. Η Barbeito κάνει λόγο για «παρωδία των αισθηματικών
μυθιστορημάτων του 19ου αιώνα […] όπου η ντροπαλή ηρωίδα που αντιστέκεται στην
αποπλάνηση από τον κακό δεν είναι γυναίκα, αλλά άντρας», σ. 311.
24.
Β
ιζυηνος
, σ. 143. Βλ. και Yota
B
atsaki
, «“There Was Only One Thing Para-
doxical about the Man”: An Oblique Perspective on Madness in Four Stories
by Georgios M. Vizyenos» στον τόμο
Modern Greek Literature: Critical Essays
,
επιμ. Gregory Nagy – Anna Stavrakopoulou, Routledge, Ν. Υόρκη 2003, σ. 79-98,
και για τις «Συνέπειες», σ. 85-89.
25. «Είς δραματικός»,
Εφημερίς
, 8.2.1892 (η υπογράμμιση είναι δική μου). Επί-
σης στο άρθρο ο Ίψεν αναφέρεται παντού ως « Ίψων», που μάλλον οφείλεται σε αβλεψία