Α' ΤΟΜΟΣ

Βιζυηνός και Ίψεν: αμαρτήματα και παλαιές ιστορίες στα άκρα της Ευρώπης

285

1879), παρατώντας σύξυλο τον Τόρβαλντ, εξακολουθεί να αντηχεί στ’ αυτιά

μας ακόμη και σήμερα, πάνω από εκατόν τριάντα χρόνια μετά. Φεύγοντας από

την πατρίδα του ο Ίψεν, μετά την καλλιτεχνική και την οικονομική επιτυχία

του

Μπραντ

(το 1866), έγινε κυριολεκτικά άλλος άνθρωπος, άλλαξε εμφάνιση

(αγοράζοντας πολυτελή ενδύματα και ξυρίζοντας την πλούσια γενειάδα του)

και τροποποίησε ακόμη και τον γραφικό χαρακτήρα του.

Κατά τα είκοσι επτά

χρόνια που έζησε κυρίως μεταξύ Ιταλίας και Γερμανίας δημιούργησε αξιο-

μνημόνευτες ηρωίδες και εμμονικούς ήρωες που αλληλοβασανίζονται, σε μια

εποχή που η εκβιομηχάνιση έκανε τη ζωή όλων πολύ πιο εύκολη σε πρακτικό

επίπεδο.

Από την άλλη, η ξενιτιά του Βιζυηνού ξεκινάει από πολύ νεαρότερη ηλι-

κία, όταν στέλνεται δεκάχρονος στην Κωνσταντινούπολη (ο Ίψεν πάει στην

παλαιά Ρώμη και ο Βιζυηνός στη νέα) για να μάθει τη ραπτική τέχνη.

Αφού

μεταβαίνει στην Κύπρο, μετακινείται στη Χάλκη και μετά από μια στάση στην

Αθήνα καταλήγει στη Γερμανία (1875-1881: Γκαίτινγκεν, Λειψία, Βερολίνο),

όπου σπουδάζει φιλοσοφία και ψυχολογία. Δεν χωράει καμιά αμφιβολία ότι αν

είχε περάσει τη ζωή του στην ανατολική Θράκη ο Βιζυηνός όχι μόνο δεν θα

ήξερε για την ύπαρξη του Ίψεν, δεν θα είχε καταφέρει να δει τον τόπο του με

άλλα μάτια, που τον έκαναν να εκτιμήσει τα λαϊκά ήθη, τα έθιμα και τη γλώσ-

σα,

αλλά θα είχε αποφύγει και τα βάσανα που τον οδήγησαν στον θάνατο στο

Δρομοκαΐτειο σε ηλικία 47 ετών.

Στην προσπάθειά μου να φανερώσω κάποιες βαθύτερες συγγένειες που

ίσως προκάλεσαν το ενδιαφέρον και τη συγκίνηση του Βιζυηνού στην επαφή

του με τον Ίψεν, θα είμαι πολύ επιλεκτική, για να μείνω εντός των πλαισίων

αυτής της ανακοίνωσης. Αφού συνοψίσω κάποιες ομοιότητες μεταξύ τους,

αλλά και κάποιες διαφορές, θα πιάσω το νήμα της συγγένειας από έναν μύθο

της βόρειας λαϊκής θαλασσινής παράδοσης που τον επεξεργάζονται και οι

δύο, στοχαζόμενοι το ζευγάρι, με εντελώς διαφορετικά συμφραζόμενα, ανάλο-

γα με τα προσωπικά βιώματά τους.

Ξεκινάω από τις διαφορές, που είναι λιγότερες, πέραν της διαφορετικής

εθνικής, γεωγραφικής και πολιτισμικής καταγωγής, με πρώτη και καλύτερη

το γεγονός ότι ο Βιζυηνός γνώριζε την ύπαρξη του Ίψεν, ενώ το αντίθετο δεν

6. Το ίδιο, σ. 30.

7. Βλ. την εισαγωγή Παν.

ουλλάς

, «Το νεοελληνικό διήγημα και ο Γ. Μ. Βιζυη-

νός» στον τόμο

Γ. Μ.

ιζυηνός

Νεοελληνικά Διηγήματα

, Ερμής, Αθήνα 1986, και πιο

συγκεκριμένα σ. ξ΄-πε΄· επίσης

θανασοπουλοσ

σ. 37-47.

αρελας

, σ. 88.