Α' ΤΟΜΟΣ

262 / 482

Η ΚΟΜΗΣΣΑ ΠΟΤΟΣΚΗ
261
Θεοχαράκη και Μιχάλη Ψαλιδόπουλου για τη θεατρική κωμωδία του Ράμφου
Το παπί του οικονομολόγου.15
Θα επιχειρήσω εδώ μια ανάγνωση του πεζογραφήματος Η Κόμησσα Ποτό-
σκη, που πρωτοδημοσιεύεται σε συνέχειες στο περιοδικό Πανδώρα το 186916
και κλείνει τον κύκλο της παρουσίας του Κωνσταντίνου Ράμφου στη νεοελλη-
νική πεζογραφία. Αρκετά μακριά από τα ελληνοκεντρικά, «εθνικά»,17 ιστορικά
μυθιστορήματα του συγγραφέα Αι τελευταίαι ημέραι του Αλή-Πασά (1862)
και Ο Κατσαντώνης (1862), τα οποία έχουν ως βασικούς ήρωες πρόσωπα
που σημάδεψαν τη νεότερη ελληνική ιστορία, και το τρίτομο μυθιστόρημα
Ο Χαλέτ Εφέντης (1867-1869), που επικεντρώνεται στις δολοπλοκίες στην
αυλή του Σουλτάνου Μωάμεθ Β΄ και στις διοικητικές δομές της οθωμανικής
αυτοκρατορίας, το πεζογράφημα Η Κόμησσα Ποτόσκη , «ιστορικόν διήγημα
πρωτότυπον», σύμφωνα με τον χαρακτηρισμό του ίδιου του Ράμφου, τοπο-
θετείται στο μεγαλοαστικό περιβάλλον της Κωνσταντινούπολης18 του τέλους
του 18ου αιώνα και συγκεντρώνει χαρακτήρες ποικίλων εθνικοτήτων ( Έλληνες,
Γάλλους, Τούρκους, Πολωνούς, Κιρκάσιους, Ολλανδούς).
Μουλλά, Νεοελληνική λογοτεχνία και κριτική από τον Διαφωτισμό έως σήμερα,
Σοκόλη-Κουλεδάκη, Αθήνα 2014, σ. 687-696.
15. Νίκος Θεοχαρακησ – Μιχάλης Ψαλιδοπουλοσ, « Το παπί του οικονομολόγου:
Μια σάτιρα της φιλελεύθερης οικονομικής σκέψης στην Ελλάδα του 19ου αιώνα»,
Εισήγηση στο Ε´ Πανελλήνιο Θεατρολογικό Συνέδριο «Θέατρο και Δημοκρατία»
(Νοέμ. 2014), Ημερομηνία πρόσβασης [23/7/2015] από https://theatredemocracy.
theater-conference-greek-2014-final.pdf
16. Πανδώρα 19/455 (1869), σ. 445-451· 20/458, σ. 30-33· 20/459, σ. 48-53·
20/461, σ. 86-89· 20/466 (1869), σ. 185-192.
17. Έχει διατυπωθεί από την Αικατερίνη Κουμαριανού η άποψη ότι τα μυθιστορήμα-
τα του Ράμφου εγγράφονται στην παράδοση του «εθνικού μυθιστορήματος», κόντρα
στο ρεύμα της εποχής, που άρχιζε να θεωρεί το μυθιστορηματικό είδος παρωχημένο. Βλ.
Κουμαριανου , «Εισαγωγή», σ. 50-51. Από τη δική του οπτική γωνία, ο Λάμπρος Βαρε-
λάς διακρίνει μυθιστορική άμιλλα ανάμεσα στον Ράμφο και τον Στέφανο Ξένο γύρω από
τη θεματική της Οθωμανοκρατίας και της Επανάστασης του 1821 και θεωρεί ότι ο Ράμ-
φος δεν κινείται κόντρα στο ρεύμα, αλλά ακολουθεί έναν δρόμο που είχε ήδη χαράξει ο
Ξένος, συνδυάζοντας την ικανοποίηση του πατριωτικού του αισθήματος και τη μερική
θεραπεία των βιοποριστικών αναγκών του. Βλ. Β αρελασ, «Ο Κωνσταντίνος Ράμφος στον
χώρο του εφήμερου», σ. 694-695. Πάντως, ο Henri Tonnet πιστεύει ότι μόνο ο Κατσα-
ντώνης κινείται σε μια καθαρά πατριωτική προβληματική, ενώ τα δύο επόμενα, ιδιαίτερα
ο Χαλέτ Εφέντης, δείχνουν εγκατάλειψη αυτής της θεματικής. Βλ. Τoννeτ, σ. 287.
18. Για την παρουσία της Κωνσταντινούπολης στο πεζογράφημα βλ. Τ σαπανιδου,
Η Κωνσταντινούπολη στην ελληνική πεζογραφία 1830-1880, σ. 581-584.