Α' ΤΟΜΟΣ

ΤΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΑΝΑ

209

Ο Πανάς έβρισκε πράγματι τον τρόπο να στρέψει τους αναγνώστες του

στην κατεύθυνση που εκείνος επιθυμούσε να πάρει η ανάγνωσή τους. Εκτός

από όσα σχολίασα προηγουμένως, δίνω ένα ακόμη χαρακτηριστικό δείγμα:

Μεταφράζοντας την

Ιφιγένεια εν Αυλίδι

του Ρακίνα για την εφημερίδα

Ίρις

του Βουκουρεστίου, καθώς γνώριζε ότι ένα ‘ελληνικό’ θέμα θα είχε απήχηση

στο αναγνωστικό κοινό των Ελλήνων της Ρουμανίας, βρήκε την ευκαιρία να

θίξει το ζήτημα της αποστολής της τέχνης και της επιλογής των θεμάτων της.

Κατέκρινε ιδίως την προβολή και την εξύμνηση των αρχαίων κατακτητών, που

προβάλλονταν ως παραδείγματα ανδρείας, χωρίς να στηλιτεύονται οι θάνατοι

και οι καταστροφές που προκαλούσαν με τους κατακτητικούς τους πολέμους.

Για τον Κεφαλονίτη λόγιο, τον φανατικό υποστηρικτή της δημοκρατίας, ο

μόνος αποδεκτός πόλεμος ήταν ο αγώνας των αλύτρωτων πληθυσμών να ενω-

θούν με τη χώρα τους. Επομένως, γι’ αυτόν ο Αγαμέμνονας υπήρξε «Η τελει-

ωτέρα εικών του κατακτητού όλων των εποχών» και τον συνέκρινε με τον Ναπο-

λέοντα, τον αρνητή των ιδεών της γαλλικής επανάστασης. Η επίκρισή του,

φυσικά, αφορούσε τους σύγχρονούς του ηγεμόνες:

Σημείωσις. – Και εν αυταίς έτι ταις εν τοις Ελληνικοίς Σχολείοις εν χρήσει

ιστορίαις απαντώμεν κατά κόρον ότι ο Αλέξανδρος διέδωκεν τον Ελληνισμόν

εν Ασία. Οι ταύτα γράφοντες και διδάσκοντες λησμονούσιν ότι ο Αλέξανδρος

εφόνευσε τον Ελληνισμόν εν Ελλάδι. Αν έλεγον ότι ο Ελληνισμός παρακολου-

θήσας δέσμιος τα όπλα του Αλεξάνδρου κατέστη ενεργητικός τοις κατακτηθεί-

σιν λαοίς, θα ήταν λογικώτερον […] Ο Αλέξανδρος καθ’ εαυτόν θεωρούμενος

ήτο η άρνησις του Ελληνισμού […] ως ο Ναπολέων ην η άρνησις της Γαλλικής

επαναστάσεως καίτοι διά των νικών αυτού συντείνας εις των υψηλών αρχών

αυτής την διάδοσιν.».

Εξίσου αρνητικά εκφράστηκε και για τους υπόλοιπους ήρωες του έργου.

Συνολικά η μεταφραστική πορεία του δείχνει ότι ο Πανάς, με τους μεταφρα-

στικούς του στόχους, είχε παραμείνει στο πλαίσιο του Ρομαντισμού μέσα στο

οποίο διαμορφώθηκε: εξύμνηση των πατριωτικού ιδεώδους, προβολή του παρελ-

θόντος και, αντίστοιχα, δημοσίευση μεγάλων ιστορικών μυθιστορημάτων. Είναι

αξιοσημείωτο ότι ενώ ο ίδιος τη δεκαετία του 1880 έγραψε λίγα πρωτότυπα διηγή-

ματα με θέμα ηθογραφικό, παρακολουθώντας τη μεγάλη άνθηση της ηθογραφίας

εκείνη την εποχή, δεν άλλαξε τις μεταφραστικές επιλογές του. Επίσης διατήρησε

28. Π

ανας

, «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», ό.π.

29. Βλ. σχετικά και Ηλίας Α. Τ

ουμασάτος

, «Ρουμανία 1871. Ένας Κεφαλονίτης

μεταφράζει Ρακίνα στα ελληνικά και οραματίζεται την Ένωση της Ευρώπης»,

Πόρ-

φυρας

(Κέρκυρα), Αφιέρωμα στο Επτανησιακό Θέατρο, ΚΕ΄ (2005), σ. 711-722.