Α' ΤΟΜΟΣ

Ερη Σταυροπουλου

208

Από τα προηγούμενα γίνεται φανερό ότι ο Πανάς προσπάθησε να χαράξει

τη μεταφραστική του πορεία με σοβαρότητα και συνέπεια. Τα κριτήρια που

έθετε για την επιλογή των έργων που θα μετέφραζε ήταν: α) να ανήκουν στα

σημαντικά έργα που έπρεπε να γίνουν γνωστά στο ελληνικό κοινό, β) το θέμα

τους να σχετίζεται με την Ελλάδα και επομένως, άσχετα με την καλλιτεχνική

τους αξία, να υπηρετούν την εθνική αυτογνωσία, παρουσιάζοντας τον τρόπο

με τον οποίο ένας ξένος έβλεπε τα ελληνικά ζητήματα, και γ) να προβάλλουν

τα ιδανικά της πατρίδας και της ελευθερίας. Η τρίτη προϋπόθεση σχετιζόταν

και με την επιλογή όχι μόνο κειμένου αλλά και συγγραφέα: πατριώτη, αγωνι-

στή και με δημοκρατικό φρόνημα. Αυτά τα τρία κριτήρια, ενώ είχαν τεθεί την

περίοδο του Ρομαντισμού στην Ελλάδα, στην ουσία δεν ίσχυσαν για το μεγα-

λύτερο μέρος των μεταφράσεων. Μόνο το επιχείρημα της παιδευτικής αξίας

ορισμένων έργων προβαλλόταν σταθερά στους προλόγους και τις διαφημίσεις

των μεταφράσεων, ιδιαίτερα όσον αφορά την πεζογραφία, η οποία, όπως είναι

γνωστό, δέχτηκε τις μεγαλύτερες επικρίσεις.

Από την άποψη αυτή η προσπάθεια του Πανά, που έχει οπωσδήποτε τις

ρίζες της στη συστηματική μεταφραστική ενασχόληση των Επτανήσιων με

σημαντικά λογοτεχνικά έργα, παρουσιάζει έναν βαθμό πρωτοτυπίας και κυρί-

ως συνέπειας. Αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε το στοιχείο της

διδαχής ήταν ιδιαίτερος, διότι το ενδιαφέρον του επικεντρωνόταν σε εθνικά

και κοινωνικά ζητήματα και όχι σε ζητήματα ηθικής. Μεταφράζοντας ιστορικά

μυθιστορήματα με πατριωτικό θέμα σχολίαζε: «βιβλία εξαίροντα τας υπέρ της

πατρίδος και της ελευθερίας θυσίας θα αναγινώσκονται πάντοτε απλήστως

όπου του ξένου η χειρ βαρύνει και το πάτριον έδαφος μιαίνεται υπό των αντι-

προσώπων αιμοχαρούς δεσπότου.».

Οι πρόλογοι και οι αφιερώσεις των μεταφράσεών του φανερώνουν το πνεύ-

μα με το οποίο φρόντιζε να εισαγάγει τα κείμενα αυτά, καθώς προσπαθούσε

να προβάλλει τις πολιτικές του ιδέες τόσο στα πρωτότυπα όσο και στα μετα-

φρασμένα κείμενά του. Για παράδειγμα, αφιέρωσε το βιβλίο του

Δαρτούλα

Λάτμος

«Εις την ιεράν μνήμην των αισχρώς και ανάνδρως εν Κύθνω δολοφο-

νηθέντων Ηρώων: Λεωτσάκου, Μωραϊτίνη και Σκαρβέλη», οι οποίοι είχαν σκο-

τωθεί σε σύγκρουση με τον στρατό στη διάρκεια της επανάστασης του 1862

εναντίον του Όθωνα. Συνόδευε μάλιστα την αφιέρωσή του με ένα φλογερό

πατριωτικό ποίημά του («Ωδή εις τον Ορσίνην»), στο οποίο τόνιζε ότι η θυσία

τους θα δικαιωνόταν μόνο με την αποπομπή του «τυράννου».

26. Π

ανας

, «Σημ. μεταφραστού»,

Εβδομάς

Γ΄ (1886), σ. 547.

27. Π

ανας

Δαρτούλα, Λάτμος

, σ. ε΄-στ΄.