Συνάντηση εργασίας νέων ερευνητών

Ο ελληνικός περιοδικός τύπος του 19

ου

αιώνα

173

είναι πρωτίστως «πνεῦμα» που διαπνέει την ελληνική φυλή,

με δυνατότητες αφομοίωσης των ξένων φυλών,

μέσω του

πλήρους εξελληνισμού τους.

Ρομαντική επιρροή έχει δεχτεί

και στον ορισμό της έννοιας του «έθνους»: «Τά ἔθνη δέν εἶναι

μάζα ἄψυχος τήν ὁποίαν ἕκαστος δύναται νά πλάσσῃ κατά τό

δοκοῦν… ἀλλ’ ὄντα ἠθικά ἀναπτύξαντα βαθμηδόν καί μορ-

φώσαντα διά τοῦ χρόνου ἀνάγκας, συμφέροντα, αἰσθήματα,

ἕξεις, ἰδέας, οἱ δέ ἀναδεχόμενοι τήν ἀγωγήν αὐτῶν ὀφείλουν

νά γνωρίζωσι ταῦτα πάντα, καί διά νά τά γνωρίσωσι καλῶς

ὀφείλουν νά μελετήσωσι τήν βαθμιαίαν αὐτῶν μόρφωσιν καί

ἀνάπτυξιν, ὅπερ ἐστί τήν ἱστορίαν».

ρομαντική έννοια της υπερφυσικής δύναμης που οδηγεί τα έθνη στον ιστο-

ρικό προορισμό τους (βλ. Κουμπουρλής,

Ιστορικές οφειλές

…, ό.π., σσ.

83-84). Για τη μετάβαση από τη χριστιανική Θεία Πρόνοια στην «εκκο-

σμικευμένη» διαφωτιστική ιστορική αντίληψη, βλ. Alexis Politis, «From

Christian Roman emperors to the glorious Greek ancestors», στον τόμο

Byzantium and the Modern Greek Identity

, ό.π., σσ. 1-14 (ιδιαίτερα σσ. 6-8).

36. «…ὅ,τι πρέπει νά ἀποδείξωμεν ἱστορικῶς, εἶναι… ὅτι ἰδίως τό

πνεῦμα τοῦ Ἑλληνισμοῦ, τροποποιηθέν ὡς πρός τό θρήσκευμα καί τά

πολιτικά καί κοινωνικά δόγματα, ἀλλ’ ἀναλλοίωτον ὡς πρός τήν εὐφυίαν

καί τήν δύναμιν τοῦ ἐθνισμοῦ, ζωοποιεῖ διηνεκῶς τό νέον τοῦτο προϊόν

τῆς ἀλληλουχίας τῶν αἰώνων» (

Πανδώρα

9, σ. 201).

37. Ο Παπαρρηγόπουλος χρησιμοποιεί τη λέξη «συγχώνευσις»: «Ἐξ

αὐτοῦ γίνεται δῆλον, ὅτι εἰς τήν Ἑλλάδα δέν συνέβη, ὡς ἀλλαχοῦ, συνάρ-

θρωσις τῶν ἐποίκων μετά τῶν ἐγχωρίων, ἀλλά πραγματική συγχώνευσις

αὐτῶν μετά τῶν τελευταίων τούτων» (

Πανδώρα

9, σ. 202).

38. «…τό Ἑλληνικόν ἔθνος εἶναι ζωτικώτερον, περιέχει, δηλαδή, στοι-

χεῖα ὑπάρξεως καί μέλλοντος ἀσυγκρίτῳ τῷ λόγῳ πλειότερα ὅλων τῶν

ἄλλων φυλῶν, ὅσαι κατεστάθησαν περί αὐτό ἀπ’ αἰῶνος, καί τούτου ἕνε-

κα ἔδωκεν εἰς αὐτάς τό ὄνομά του, μεχριςοῦ μεταδώσει καί τούς ἄλλους

ἐθνικούς χαρακτῆρας, καθώς συνέβη καί συμβαίνει καί θέλει συμβαίνει

διά παντός εἰς τήν ἱστορίαν τῶν ἐθνῶν» (

Πανδώρα

, 9, σ. 203).

39.

Πανδώρα

9, σ. 203. Όπως παρατηρεί ο Κουμπουρλής (

Ιστορικές

οφειλές

…, ό.π., σ. 27, σημ. 31), το συγκεκριμένο απόσπασμα απουσιάζει

από τη γαλλική εκδοχή του κειμένου. Κατόπιν σχολιάζει: «…ο ορισμός

του Παπαρρηγόπουλου για το τι είναι «έθνος» – ορισμός που είναι ίσως

ο πιο χαρακτηριστικός των ιδεών του ελληνικού ιστορισμού του 19

ου

αιώ-

να… Ένα από τα βασικά συμπεράσματα στα οποία οδηγεί η μελέτη των