519 / 562
Αυρα Ξεπαπαδακου
518
1840 και έως την εκθρόνιση του Όθωνα το 1862 η ιταλική όπερα δεσπό-
ζει στην αθηναϊκή καλλιτεχνική και βραδινή ζωή. Οι ιταλικοί θίασοι που επι-
σκέπτονται την πρωτεύουσα λαμβάνουν συστηματικά κρατική επιχορήγηση,
υποσκελίζοντας την προσπάθεια των λιγοστών ελληνικών θιάσων πρόζας να
εδραιωθούν.
2
Το κοινό των ιταλικών μελοδραμάτων είναι ευρύ και πολυσυλλε-
κτικό, αποτελούμενο όχι αποκλειστικά από τις ανώτερες τάξεις ούτε μόνο από
τους εν Ευρώπη διατελέσαντες.
3
Ανάμεσα στους θεατές διακρίνονται πολυ-
άριθμοι εκπρόσωποι της μεσαίας τάξης, ακόμη και του λαού, που συνήθως
υποκύπτουν αμαχητί στη γοητεία του λυρικού θεάτρου. «Ξένοι, Ἕλληνες,
στρατιωτικοί, ἔμποροι, Ὀθωμανοί […]» εκσφενδονίζουν άνθη και περιστέρια
στη σκηνή,
4
παράφοροι φοιτητές ευχαρίστως πωλούν τα βιβλία τους για τα
μάτια μιας πριμαντόνας και αψίκοροι φουστανελοφόροι δίχως πολλή σκέψη
χαλαλίζουν για χάρη της ακόμη «και το παλιάμπελο».
5
Λόγω της επιτυχίας τους, οι ιταλικοί θίασοι βάλλονταν πανταχόθεν. Αφε-
νός, τα ερωτικά θέματα και η αισθησιακή παρουσία γυναικών στη σκηνή σκαν-
δάλιζε τους συντηρητικούς κύκλους, οι οποίοι κατήγγελλαν τις βλαβερές συνέ-
πειες της «χαύνου ἁρμονίας» και το ανώφελον του είδους.
6
Οι πρόμαχοι της
πνευματικής και ηθικής διαπαιδαγώγησης του γένους, πιστοί στο πνεύμα του
Διαφωτισμού, προέτασσαν τη διδακτική και όχι την ψυχαγωγική λειτουργία
του θεάτρου και, ως εκ τούτου, απεχθάνονταν και πολεμούσαν την όπερα.
7
2. Νικόλαος Ι. Λ
ασκαρης
,
Ἱστορία τοῦ νεοελληνικοῦ θεάτρου
, Β΄, Μ. Βασιλείου καὶ
Σία, Αθήνα 1938-1939, σ. 234-237, όπου τονίζεται με τη μορφή πολεμικής η οικονο-
μική ενίσχυση του ιταλικού μελοδράματος από το κράτος.
3. Για τη σύσταση της αθηναϊκής κοινωνίας των μέσων του 19ου αιώνα βλ. και
Ξ
επαπαδακου
,
Παύλος Καρρέρ
, Fagottobooks, Αθήνα 2013, σ. 76.
4. Το απόσπασμα από δημοσίευμα στον
Ἑλληνικὸν Ταχυδρόμον
, 5.6.1837, όπως
το παραθέτει ο Λ
ασκαρης
, σ. 206, 212-213.
5. Ιωάννης Μ
ακρυγιαννης
,
Απομνημονεύματα
, (παρουσίαση – σχόλια Δημήτρης
Φωτιάδης, εισαγωγή – επιμ. Έλλη Αλεξίου, πρόλογος – μελέτη Γιάννης Βλαχογιάν-
νης), Μέρμηγκα, Αθήνα χ.χ., σ. 428. Το θέμα αυτό πραγματεύεται με γλαφυρό και
ανεκδοτολογικό τρόπο ο Θεόδωρος Ν. Σ
υναδινος
,
Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Μουσικῆς
,
1824-1919, τχ. 1, τύποις «Τύπου», Αθήνα 1919 (έργο ημιτελές), σ. 62-63.
6. Χαρακτηρισμοί του Θεόδωρου Ορφανίδου, όπως παρατίθενται στo Άννα
Τ
αμπακη
, «Μία συζήτηση για το ιταλικό μελόδραμα. Ο
Τοξότης
του Θεόδωρου
Ορφανίδη»,
Το Νεοελληνικό Θέατρο (18ος-19ος αιώνας). Ερμηνευτικές προσεγγί-
σεις
, Δίαυλος, Αθήνα 2005, σ. 310-323, ιδ. σ. 321.
7. Τ
αμπακη
, «Η χρήση του ιστορικού μύθου στη δραματουργία του 19ου αιώνα.
Όψεις και ερμηνείες του φαινομένου»,
Η νεοελληνική δραματουργία και οι δυτικές
της επιδράσεις (18ος-19ος αιώνας). Μια συγκριτική προσέγγιση
, Αδελφοί Τολίδη,