514 / 562
Το «πρώτο ελληνικό μελόδραμα» και οι διεκδικητές του
513
Με το ζήτημα της εθνικότητας του συνθέτη να έχει ατονήσει, η ελληνική
γλώσσα αρχίζει να αποτελεί σημαντικό, ενίοτε και μοναδικό, κριτήριο ελληνι-
κότητας ενός μελοδραματικού έργου. Ίσως αυτός να ήταν και ο λόγος που
η
Δέσπω, ἡ Ἡρωὶς τοῦ Σουλίου
του Καρρέρ έφερε τον υπότιτλο: «Πρῶτον
Ἑλληνικὸν τραγικὸν μελόδραμα». Το πρωτότυπο λιμπρέτο (του Αντωνίου
Μανούσου) ήταν γραμμένο στα ελληνικά. Μάλιστα, σε κριτική από την πρε-
μιέρα του έργου στην Πάτρα το 1882, η όπερα θεωρήθηκε «ἀφετηρία μουσι-
κῆς Ἑλληνικῆς Σχολῆς».
30
Πάντως, όταν την άνοιξη του 1879 ο Αλέξανδρος Κατακουζηνός ανέβασε,
με τους μαθητές του Ωδείου Αθηνών, την όπερα του Donizetti
Βetly
μετα-
φρασμένη στα Ελληνικά, οι εφημερίδες έγραψαν ότι «κατὰ πρῶτον οὕτω θέλει
ἀκουσθῆ εἰς ἑλληνικὴν γλῶσσαν καὶ ὑπὸ Ἑλλήνων καὶ Ἑλληνίδων ᾀοιδῶν ᾀδό-
μενον μελόδραμα
πλῆρες
»,
31
ενώ η συγκρότηση θιάσου όπερας με μαθητές του
Ωδείου και οι μελοδραματικές βραδιές που διοργάνωσε ο Angelo Mascheroni
το ίδιο καλοκαίρι στην Αθήνα χαιρετίστηκαν ως «ἀπόπειρα ἑλληνικοῦ μελο-
δράματος».
32
Το οικείο άκουσμα της ελληνικής γλώσσας επιδρούσε τόσο καθο-
ριστικά στο ελληνόφωνο κοινό που το γεγονός αρκούσε για να γίνεται λόγος
για ελληνικό μελόδραμα. Χαρακτηριστικό είναι το σχόλιο του Φάλσταφ (Γεώρ-
γιου Τσοκόπουλου) στο
Άστυ
κάποια χρόνια αργότερα:
Τὸ ἀληθὲς εἶναι ὅτι αὐτὸς ὁ προσδιορισμὸς [ Ἑλληνικὸν Μελόδραμα] εἶναι ὀλί-
γον τι κομπαστικὸς καὶ ἀπεδόθη διὰ νὰ διαθρύπτῃ περισσότερον τοῦ δέοντος
τὴν τόσω εὐαίσθητον ἐθνικήν μας φιλαυτίαν. Τὸ μελόδραμα αὐτὸ τοῦ Παρα-
δείσου [το θέατρο όπου γίνονταν οι παραστάσεις] λέγεται ἑλληνικόν, διότι οἱ
ὑποκριταὶ ᾄδουσιν ἑλληνιστί· ἀλλ’ ἡ ὑπόθεσις τοῦ ἔργου εἶναι ξένη, ὁ μουσουρ-
γὸς εἶναι ξένος, τὸ ὕφος τῆς μουσικῆς ξένον, οἱ ᾀοιδοὶ ξένοι κατὰ τὸ πλεῖστον,
ὅπως ἐμφαίνεται ἐκ τῆς φορτικῶς ξενιζούσης προφορᾶς των. […] Ἀρκεῖ ὅτι ὁ
τενόρος λέγει πρὸς τὴν πριμαδόναν: σὲ ἀγαπῶ ἀντὶ νὰ λέγῃ io t’amo! ἀρκεῖ
ὅτι ὁ βαρύτονος φωνάζει: Θεέ μου! καὶ ὄχι: Dio mio! καὶ πρέπει νὰ μείνωμεν
εὐχαριστημένοι.
33
Στο παραπάνω απόσπασμα –όπως και σε εκείνο για τον θίασο με τους μα-
θητές του Ωδείου– ο όρος «ελληνικό μελόδραμα» δεν χρησιμοποιείται πλέον
30. «Θέατρον
Δέσπω»
,
Φορολογούμενος
(Πατρών), 1.1.1882. Η πληροφορία από
το
Ξ
επαπαδάκου
,
Ο Παύλος Καρρέρ και το μελοδραματικό του έργο (1829-1896)
, ό.π.
31.
Ἐφημερὶς
127 (7.5.1879).
32.
Ἐφημερὶς
201 (20.7.1879).
33.
Φ
άλσταφ
[=
Γεώργιος
Τ
σοκόπουλος
],
« Ἑλληνικὸν Μελόδραμα»,
Τὸ Ἄστυ
,
19.6.1891.