510 / 562
Το «πρώτο ελληνικό μελόδραμα» και οι διεκδικητές του
509
Στο κατάμεστο από αγωνιστές θέατρο διαδραματίστηκαν ιστορικά γεγονότα της
πρόσφατης ιστορίας, ενώ το αίτημα για ελευθερία ενάντια στον βάρβαρο Τούρ-
κο κατακτητή, που τραγουδούσαν επί σκηνής, αντηχούσε ζωντανό στις καρδιές
των θεατών που επρόκειτο να δώσουν τη ζωή τους για την ελευθερία. Ο όρκος
του Παλαιών Πατρών Γερμανού μεταφράστηκε Ελληνικά (« Ὁρκισθῆτε στὸν
τίμιο σταυρό μας/Νὰ κτυπᾶτε τὸν βάρβαρο ἐχθρό μας») και τραγουδήθηκε από
ολόκληρο τον θίασο «τρὶς καὶ τετράκις».
14
Η παράσταση της εθνικής όπερας
του Καρρέρ λειτούργησε ως μέσο εμψύχωσης των αγωνιστών.
Η παράσταση του
Μάρκου Βότσαρη
ήταν ένα πολυσήμαντο γεγονός. Για
πρώτη φορά ανέβαινε στην Ερμούπολη όπερα γραμμένη από Έλληνα συνθέ-
τη και με θέμα από την πρόσφατη ελληνική ιστορία. Η στιγμή ήταν η πλέον
κατάλληλη για να ανέβει ένα πατριωτικό έργο στη σκηνή της Ερμούπολης και,
επιτέλους, εισακουόταν για πρώτη φορά το πολυπόθητο αίτημα για «ελλη-
νική μουσική». Το ζήτημα αυτό φαίνεται πως απασχόλησε έναν θεατή της
παράστασης της όπερας, ο οποίος δημοσίευσε ανωνύμως
15
ένα κείμενο σε
τρεις συνέχειες,
16
σχολιάζοντας αισθητικώς αλλά και τεχνικώς τη μουσική του
Μάρκου Βότσαρη
. Ο κριτικός εντοπίζει στην όπερα αυτή μια ιδιαιτερότητα η
οποία τον προβληματίζει. Αν και πιστεύει πως «ἡ μουσικὴ τοῦ μελοδράματός
του ἐν γένει ἔχει κατ’ οὐσίαν τὸν χαρακτῆρα καὶ τὸν τῦπον τῆς καθ’ ἡμᾶς
εὐρωπαϊκῆς καὶ μάλιστα τοῦ μελοδράματος τῶν Ἰταλῶν μουσικῆς», υπάρ-
χουν κάποια στοιχεία που ξενίζουν. Συγκεκριμένα, το άκουσμα του « Ἐγέρασα
μωρὲ παιδιά, πενῆντα χρόνους κλέφτης», μιας άριας που μιμείται τεχνικώς τα
δημοτικά τραγούδια,
17
μοιάζει να μην ταιριάζει στο υπόλοιπο ύφος του έργου
14. Όπως περιγράφει ο ίδιος ο συνθέτης στα
Απομνημονεύματά
του (φύλλο 16v.).
Βλ. Γιώργος
Λ
εωτσάκος
,
Παύλος Καρρέρ. Απομνημονεύματα και Εργογραφία
, Μου-
σείο Μπενάκη – Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Αθήνα 2003, σ. 125.
15. Την ταυτότητα του ανώνυμου συγγραφέα αποκάλυψε η Αύρα Ξεπαπαδάκου, η
οποία εντόπισε αναδημοσίευση του εν λόγω κειμένου, με κάποιες μικρές προσθήκες,
σε αθηναϊκή εφημερίδα του 1875, υπογεγραμμένη από τον Φίλιππο Α. Οικονομίδη.
Βλ.
Ξ
επαπαδάκου
,
«Ο
Μάρκος Βότζαρης
του Παύλου Καρρέρ: μια “εθνική” όπερα»,
σ. 52-53, σημ. 62. Πρβλ. και
Ξ
επαπαδάκου
,
Ο Παύλος Καρρέρ και το μελοδραματικό
του έργο (1829-1896)
, σ. 135 (σημ. 200), 340. Το κείμενο του Οικονομίδη αναδη-
μοσιεύθηκε με άλλο τίτλο («Τινὰ περὶ τοῦ μελοδράματος
Μάρκος Βότζαρης
καὶ τῆς
παρ’ ἡμῖν ἐν γένει μουσικῆς») στην
Πολιτεία
στις 2.9.1875.
16.
Ἑρμούπολις
, 31.12.1866· 12.1.1867· 2.2.1867.
17. Η επιτυχία της μίμησης των δημοτικών τραγουδιών είναι τέτοια που ακόμη και
σήμερα πολλοί Έλληνες δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι η μουσική αυτού του τρα-
γουδιού είναι του Καρρέρ και όχι κάποιου ανώνυμου λαϊκού συνθέτη.