512 / 562
Το «πρώτο ελληνικό μελόδραμα» και οι διεκδικητές του
511
1873 σε παράσταση του έργου
Λεωνίδας ἐν Θερμοπύλαις
, που είχε ανεβά-
σει ο ελληνικός θίασος του Δ. Αλεξιάδη, «τὸ θέατρον καὶ οἱ ἠθοποιοὶ ἔψαλον
τὸν ἐθνικὸν ὕμνον συνοδευόμενοι ὑπὸ τῆς μουσικῆς».
20
Τον Φεβρουάριο του
1877 η Magdalena Porta στην ευεργετική της παράσταση «φέρουσα ἀνδρι-
κὴν ἑλληνικὴν στολὴν καὶ κρατοῦσα σημαίαν εἰς τὴν δεξιὰν ἔψαλεν μεταξὺ
ἄλλων καὶ μονῳδίαν ἑλληνιστὶ ἐκ τοῦ μελοδράματος
Μάρκος Βότζαρης
:
“
Τὰ
ὅπλα πάλιν λάβωμεν, ὦ παῖδες τῶν Ἑλλήνων”».
21
Η επιτυχία ήταν μεγάλη και
το άσμα επαναλήφθηκε «κατ’ ἐπίμονον ἀπαίτησιν τῶν θεατῶν».
22
Τον Νοέμ-
βριο του 1881, πριν από την παράσταση της όπερας του Marchetti
Ruy Blas
,
«ἅπας ὁ θίασος, ἐπὶ τὸ ἑλληνικότερον κατὰ μέγα μέρος ἐνδεδυμένος, ἔψαλε
τὸν ἐθνικὸν ὕμνον», με αποτέλεσμα «ἡ σκηνὴ [νὰ ἔχῃ] τὶ τὸ γοητευτικόν».
23
Αλλά αν η περίπτωση της Ερμούπολης αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο
στη μελέτη της ελληνικότητας στη μουσική, και τα όσα συνέβησαν στην πρω-
τεύουσα δεν παρουσιάζουν λιγότερο ενδιαφέρον. Το καλοκαίρι του 1875 ο
Μάρκος Βότσαρης
του Καρρέρ είδε τα φώτα του αθηναϊκού θεάτρου Απόλλων
και χαιρετίστηκε ως το «πρῶτον ἑλληνικὸν μελόδραμα ὑπὸ Ἕλληνος ποιη-
θέν».
24
Πλάι στην επαναδημοσίευση σε αθηναϊκό έντυπο της προαναφερθεί-
σας ερμουπολίτικης κριτικής, που έβλεπε στην καρρερική όπερα υπερβολι-
κή δόση δημοτικών μουσικών στοιχείων, εμφανίστηκε και ο αντίλογος, που
υποστήριζε το ακριβώς αντίθετο, ότι δηλαδή το έργο δεν είχε «χρωματισμὸν
ἐθνικὸν» και «ἀπήχησίν τινα τῶν δημοτικῶν ᾀσμάτων».
25
Ο κριτικός αυτός
αντίλογος είχε ως πρότυπό του ένα άλλο έργο που πληρούσε τις προϋποθέσεις
ελληνικότητας και που προτεινόταν ως παράδειγμα εθνικού ελληνικού έργου,
το
Αρκάδιον
του Ιταλού συνθέτη και παιδαγωγού, μαθητή τού Μάντζαρου,
Raffaello Parisini. Το χαμένο σήμερα αυτό «λυρικὸ δρᾶμα», όπως το χαρα-
κτήριζε ο συνθέτης του, που είχε βραβευθεί στη διεθνή έκθεση των Παρισίων
το 1872,
είχε παρασταθεί στην Αθήνα σε μεταγραφή για μπάντα και περιελάμ-
βανε, μεταξύ άλλων, το ναυτικό ταξίδι των Ελλήνων και των Ιταλών εθελοντών
μέχρι την Κρήτη (τη στάση στη Σύρο, που είδαμε λίγο πριν ως ιστορικό γεγο-
20.
Ἑρμούπολις
( Ἑρμουπόλεως), 26.5.1973. Ας σημειωθεί ότι η πληροφορία είναι
πολύ σημαντική και για την πρακτική της χρήσης μουσικής στις παραστάσεις του
θεάτρου πρόζας.
21.
Πανόπη
( Ἑρμουπόλεως), 11.2.1877.
22.
Πατρὶς
( Ἑρμουπόλεως),
1.2.1877.
23.
Ἀναγέννησις
( Ἑρμουπόλεως), 3.11.1881.
24.
Ἐφημερίς
,
16.6.1875.
25.
Ἐθνικὸν Πνεῦμα
, 15.6.1875.