450 / 562
Ένα ιδιαζόντως ανατρεπτικό έργο του 19ου αιώνα
449
τικό πιστεύω), κατά τα άλλα το έργο δεν είναι ανατρεπτικό με κάποιον άλλο
τρόπο. Έχει το βασικό πατριωτικό μήνυμα του ιστορικού δράματος του 19ου
αι. και επίσης σε μεγάλο βαθμό του 20ού, είναι ρομαντικό, ο ήρωάς του είναι
η προσωποποίηση της ικανότητας, της αρετής και της μεγαλοψυχίας, υπάρ-
χει ο θεμιτός και ο αθέμιτος έρωτας, καταδικασμένοι αμφότεροι για να δίνε-
ται η τραγικότητα. Δεν συνθέτει όμως διαλεκτικά με επιτυχία τα στοιχεία της
δεσπόζουσας ιδεολογίας και της απόκλισης από αυτή, ολοκληρώνοντας την
τραγικότητα με το να δείχνει την αδυναμία της επιβολής της σωστής λύσης
μέσα στη λανθασμένη δομή. Μάλλον παριστάνει την προσπάθεια της σωστής
οργάνωσης ενός λάθους (καθόσον η αναβίωση της αρχαίας θρησκείας, και
ιδίως των αρχέγονων μυστηρίων, ιστορικά υπήρξε παρερμηνεία και του πραγ-
ματικού Ιουλιανού), οπότε στέφεται με πλήρη αποτυχία. Η δραματουργική
υποστήριξη του Ραγκαβή δεν φαντάζει αποτελεσματική, η δε επίρρωσή της
με τις σύγχρονες επιστημονικές αντιλήψεις δεν φωτίζει ευνοϊκά τον Ιουλιανό
αλλά δυσμενώς τον χριστιανισμό, επισύροντας τις προαναφερθείσες κυρώσεις,
που ευτυχώς δεν ήταν εκτέλεση στην πυρά, όπως θα γινόταν σε άλλες εποχές.