B' ΤΟΜΟΣ

Κυριακη Πετρακου

448

σμού.

Και ένας νεότερος μελετητής υποπτεύεται, λόγω των εκτενών περι-

γραφών των τελετουργιών της αυτοκρατορικής αυλής, ότι ο Ραγκαβής, παρά

την εκφρασμένη αντίθεσή του προς το Βυζάντιο, στην πραγματικότητα ήταν

γοητευμένος από αυτό. Επίσης ότι η απόρριψη του Βυζαντίου δεν τον έστρε-

ψε, όπως πολλούς Ευρωπαίους ρομαντικούς, στην απιστία και το κενό αλλά,

μέσω της εστίασης στην εκστρατεία στην Περσία, κατά τα ελληνικά ειωθότα

στη Μεγάλη Ιδέα

ή, εν πάση περιπτώσει, στην ιδέα της ισχυροποίησης της

Ελλάδας ως έθνους εδαφικά, οικονομικά και πολιτισμικά. Πρέπει να πούμε

ότι σχεδόν κατά κανόνα τα βυζαντινά δράματα του 19ου αιώνα και πολλά του

20ού διατηρούν το βασικό αυτό μήνυμα ως πίστη ή παρότρυνση, καταδηλω-

τικά ή κρυπτικά. Επίσης ότι ο Ραγκαβής, πλην δύο κωμωδιών, έγραψε μόνο

βυζαντινά δράματα. Πάντως το έργο είναι ρομαντικό και λόγω του θέματος και

του χειρισμού: απέραντο μήκος, αθέμιτος έρωτας (της Ευσεβίας), έντονα πάθη

και καιρικά φαινόμενα, νευρωτικό

spleen

, το οποίο όμως δεν είναι αβάσιμο αν

ληφθούν υπόψη τα τραύματα της παιδικής ηλικίας του κεντρικού δραματικού

προσώπου, που δεν είναι οικογενειακές δυσλειτουργίες αλλά οικογενειακές

σφαγές. Και εντούτοις το όραμα της ανασύστασης της ελληνικής επέκτασης

στην Ευρώπη και την Ασία (κάτι που η Ρώμη είχε ήδη επιτύχει άλλωστε)

επαναφέρει τα ελληνικά κλασικιστικά ιδεώδη. Τα περίφημα «Προλεγόμενα»,

μέσα στην ασυναρτησία τους, καθιστούν όμως σαφές ότι η συνειδητή πρόθεση

του Ραγκαβή υπήρξε η καταγγελία των χριστιανικών δεισιδαιμονιών. Η επιτρο-

πή του Βουτσιναίου είχε προσπαθήσει να τον δικαιολογήσει, να εξηγήσει τη

συγγραφή του έργου κάπως ψυχολογικά, παρότι αδυνατούσε φυσικά να το

βραβεύσει, ως ανατρεπτικό:

[…] εν τη καρδία του ποιητού μέγα αίσθημα εθνισμού, ον εθεώρησεν αναπό-

σπαστον του ελληνισμού· η δε πολεμία τω ελληνισμώ βυζαντινή ιστορία ενε-

ποίησεν εν αυτώ μίσος ακράτητον κατά της χριστιανικής θρησκείας, ως αιτίας

πάντων του έθνους δεινών. […] εύρε λοιπόν προς τούτο λαμπρόν και ακίνδυνον,

ως ενόμιζεν μέσον τον Ιουλιανόν τον παραβάτην […].

Πέρα από την κριτική των χριστιανικών δοξασιών και των χριστιανών ως

αρνητικών προσωπικοτήτων, όπως διαμορφώθηκαν από τη νέα θρησκεία (φα-

νατικοί, διόλου ευσεβείς, αδίστακτοι, που αντιμετωπίζουν τη θρησκεία ως πολι-

35. Δ

ημαρας

Ελληνικός διαφωτισμός

, Ερμής, Αθήνα 1993, σ. 406-407.

36. Θόδωρος Χ

ατζηπανταζης

Το ελληνικό ιστορικό δράμα. Από τον 19ο στον 20ό

αιώνα

, ΠΕΚ, Ηράκλειο 2006, σ. 111-112.

37. «Κρίσις του Βουτσιναίου ποιητικού αγώνος», σ. 403.