B' ΤΟΜΟΣ

Ένα ιδιαζόντως ανατρεπτικό έργο του 19ου αιώνα

441

συμμερισθή […] αποβλέποντες δε και εις την ποιητικήν αυτού αξίαν ομολογού-

μεν ότι ανεύρομεν εν τούτω τον ποιητήν […] καλλιτέρους καρπούς παρ’ αυτού

ελπίζοντες και περιμένοντες […]

Ιουλιανός

δεν εκδόθηκε αμέσως, ενδεχομένως επειδή ο νεαρός συγγρα-

φέας πτοήθηκε από τη μη βράβευση και τις επικρίσεις (που ήταν πολύ χλιαρές

σε σχέση με τις επόμενες), αλλά πολύ αργότερα, κατά τα τέλη του 1877, όταν

υπηρετούσε ως πρόξενος στο Βουκουρέστι. Ο ίδιος δηλώνει στα «Προλεγό-

μενα» ότι ανέβαλε δώδεκα χρόνια την έκδοση λόγω εγγενών δυσχερειών –το

μέγεθος μάλλον εννοεί–, των αντιρρήσεων των φίλων του και των προσωπικών

αμφιβολιών του περί της αξίας του, συχνά σκεπτόμενος να κάψει το χειρόγρα-

φο. Δεν ήθελε όμως να θανατώσει το πνευματικό παρελθόν του, επεξεργάστη-

κε το κείμενο επανειλημμένα και στην έκδοση ενσωματώνει τις ιδέες και τις

σκέψεις του.

Είναι και μια εποχή αναζωπύρωσης του Ρομαντισμού στον ελλη-

νικό χώρο, με τα έργα του Σπυρίδωνος Βασιλειάδη, του Δημητρίου Παπαρρη-

γόπουλου και προσεχώς αυτού του ιδίου. Δεν εκτίμησε την κατάσταση σωστά:

Σήκωσε θύελλα αντιδράσεων εναντίον του με σοβαρές συνέπειες. Τα σημεία

όπου το κείμενο παρουσιάζει τις τολμηρές και ασεβείς προς τον χριστιανισμό

ρήσεις είναι αρκετά, ενώ οι σημειώσεις του συγγραφέα πληροφόρησαν πιο

εύκολα και γρήγορα το άγρυπνο μάτι των δημοσιογράφων του

Τηλέγραφου

και αυτοί την Ιερά Σύνοδο, οπότε το σκάνδαλο ξέσπασε. Οι αντιδράσεις άρχι-

σαν άμα τη εκδόσει με ανώνυμες (ως επί το πλείστον) και επώνυμες καταγγε-

λίες και επικρίσεις που έφταναν στις ύβρεις. Μία από τις πρώτες αναφέρει ότι

είναι «ασεβές μέχρις αηδίας». Τα επιχειρήματα με τα οποία ελέγχει την Ιερά

Γραφή και τα περί δημιουργίας του κόσμου ως «τερατώδες σύστημα μυθολογί-

ας» είναι απλά έως παιδαριώδη, συνεπώς οι μορφωμένοι αναγνώστες δεν θα το

υποστηρίξουν, ενώ αν αποτείνεται στον λαό, ο λαός δεν αμφισβητεί την πίστη

του και δεν επιτρέπει να την υβρίζουν. Μάλιστα στα «Προλεγόμενα», ελα-

φρώς και ουχί ευφυώς, υβρίζει περισσότερο, χλευάζοντας και προπηλακίζοντας

τις λαϊκές θρησκευτικές δοξασίες. Ασφαλώς θα προκληθεί σκάνδαλο τόσο ανά-

8. «Κρίσις του Βουτσιναίου ποιητικού αγώνος εν έτει ΑΩΞΕ, αναγνωσθείσα εν τη

μεγάλη αιθούση του Αθήνησιν Εθνικού των Ελλήνων Πανεπιστημίου, κατά την ΚΗ΄

εορτήν της εγκαθιδρύσεως αυτού»,

Χρυσαλίς

3 (1865), σ. 402-403.

9. «Προλεγόμενα», σ. ζ (πρώτη).

10. Δεν κατόρθωσα να βρω τον

Τηλέγραφο

του 1877 στις αθηναϊκές βιβλιοθήκες

ούτε το έγγραφο της Ιεράς Συνόδου, αλλά ο

Λόγος

, Εφημερίς των Αρχών του Ισο-

θέου Λόγου Θρησκευτικών, Πολιτικών και Φιλοσοφικών, αναδημοσιεύει μεγάλα απο-

σπάσματα, από τα οποία αντλούνται οι εδώ πληροφορίες.