B' ΤΟΜΟΣ

Ένα ιδιαζόντως ανατρεπτικό έργο του 19ου αιώνα

439

η εικόνα των χριστιανών είναι αρνητική, και κυρίως δεν προβάλλονται ισχυρά

επιχειρήματα υπέρ της αρχαίας θρησκείας, που ούτως ή άλλως τον 19ο αιώνα

δεν αποτελούσε ορατό δρόμο για κανέναν. Αν και ο τίτλος –συν ότι ήταν το

πρώτο δραματικό έργο του τελευταίου απογόνου της δυναστείας Ραγκαβή– θα

κινούσε αναπόδραστα το ενδιαφέρον, ίσως να περνούσαν απαρατήρητα τα

επίμαχα σημεία αν δεν είχε προσθέσει τόσες σημειώσεις προς επίρρωση της

δραματουργικής επιχειρηματολογίας του. Κατ’ αρχάς επιδίδεται σε εκτεταμένη

κριτική της

Αγίας Γραφής

σχετικά με τα περιγραφόμενα εκεί παραφυσικά

φαινόμενα, που στη σύγχρονη εποχή το περισσότερο που μπορεί κανείς είναι

να τα θεωρήσει συμβολικές ιστορίες, στον βαθμό όμως που έχει προχωρήσει η

επιστημονική γνώση προορίζονται μόνο για παιδιά. Τα ώριμα πνεύματα έχουν

πλέον ως θρησκεία τη φιλοσοφία και την αλήθεια, ως ναούς τα πανεπιστήμια,

ως νόμους τα «απαυγάσματα των ιδιοτήτων της θεότητος» (μάλλον εννοεί τις

ερμηνείες της ηθικής διδασκαλίας) και πρέπει να υπάρξει ταχεία προσέγγιση

στην ιδανική κοινωνία, όπου θα κυριαρχεί η ομόνοια, η μάθηση και η ευημε-

ρία. Αυτές τις ιδέες προσέδωσε στο δραματικό πρόσωπο του Ιουλιανού, δηλα-

δή μάλλον σύγχρονες ιδέες παρά μιμήσεις του ιστορικού προσώπου. Στη σύγ-

χρονη εποχή η πάλη μεταξύ θρησκείας και επιστήμης έχει λήξει με κατά κρά-

τος νικήτρια τη δεύτερη και όσοι επιμένουν στην ισχύ της θρησκείας είναι

σκοταδιστές. Ο ίδιος έχει προ πολλού απαλλαγεί από τις προλήψεις και τις

προκαταλήψεις.

Στις σημειώσεις του τέλους, όπου προσθέτει και δεύτερα

«Προλεγόμενα», αναπτύσσει περισσότερο τις ρηξικέλευθες απόψεις του σχε-

τικά με την «επιτετηδευμένη άγνοια» και τον «παραλογισμό» όσων υποστη-

ρίζουν τα χριστιανικά δόγματα παρά τα κατάφωρα σφάλματά τους και το

εβραϊκό θρησκευτικό πνεύμα που έχει ενοφθαλμιστεί αλλά και διαστρεβλωθεί,

λ.χ. μέσω της μετάφρασης των Εβδομήκοντα, μαζί με αλλότριες φιλοσοφικές

ιδέες. Εδώ παρατίθεται βιβλιογραφία: η μελέτη του Émile Lamé:

Introduction

à Julien l’apostat

, John William Draper: (

History of

)

Τhe intellectual

development of Europe.

Στο δεύτερο βρήκε ένα από τα πλέον σκανδαλώδη

παραθέματα που χρησίμευσαν ως όπλα εναντίον του, το οποίο εξυμνεί την

ανωτερότητα όχι όμως του Κορανίου έναντι των χριστιανικών κειμένων, όπως

ερμηνεύθηκε από τους πολεμίους του, που ασφαλώς ούτε την ευσυνειδησία

ούτε την υπομονή είχαν να διαβάσουν τα κάπως ασυνάρτητα κείμενα του

Ραγκαβή, δικά του και δανεικά, αλλά των ινδικών και των βουδιστικών έναντι

του Κορανίου.

Πάντως ο Ραγκαβής προσωπικά θεωρεί το Κοράνιο πρώτο

2. «Προλεγόμενα»,

Ιουλιανός ο Παραβάτης

σ. κδ΄-κζ΄.

3. «Σημειώσεις – Προλεγόμενα»,

το ίδιο

, σ. 508-509.