385 / 562
Καιτη Διαμαντακου-Αγαθου
384
από «ένα είδος ντροπής», όπως θυμόταν ο ίδιος πολλά χρόνια αργότερα,
9
κάποια στιγμή θα επιχειρήσει τη ρήξη: Υποβάλλει μια μετάφραση της
Ιφιγέ-
νειας
του Ευριπίδη στη δημοτική σε φροντιστηριακό μάθημα του καθηγητή
Ιωάννη Πανταζίδη, ο οποίος «μολονότι καθαρευουσιάνος» εκτιμά την αξία
της εργασίας και τη διαβάζει στο αμφιθέατρο.
Ήταν η πρώτη φορά που ακουγόταν η δημοτική. Είναι απερίγραπτο το τι έγι-
νε. Οι φοιτηταί χάλασαν τον κόσμο στα γιούχα. Αυτό συνέβη κατά το 1890 ή
’91. Από τότε πια εθεωρούμην μ’ ένα-δυο άλλους ως μόνος αντιπρόσωπος των
δημοτικιστών στο Πανεπιστήμιο.
10
Πέραν όμως της παραπάνω αυτοβιογραφικής μαρτυρίας γι’ αυτή την
–ανεύρετη και πάλι– μετάφραση της
Ιφιγένειας
(της
εν Αυλίδι
ή της
εν Ταύ-
ροις
, άγνωστο)
,
η στροφή του Γρυπάρη στη δημοτική μέσω του Ευριπίδη και,
αντίστροφα, η στροφή του στον Ευριπίδη μέσω της δημοτικής τεκμηριώνεται
επιπρόσθετα από την ύπαρξη ενός λανθάνοντος μέχρι πρότινος χειρόγραφου
«δοκιμίου μεταφράσεως» της
Ηλέκτρας
του Ευριπίδη, που απόκειται και εντο-
πίστηκε στο Ελληνικό Λογοτεχνικό Αρχείο. Όπως υποστήριξα σε προηγούμε-
νο άρθρο μου, όπου δημοσίευσα το συγκεκριμένο μετάφρασμα, η γραφιστική
αντιπαραβολή του αχρονολόγητου αυτού λυτού δοκιμίου (με βάση τη φορά της
γραφής, το μέγεθος των γραμμάτων, τις γραφιστικές διπλοτυπίες), τόσο με τα
χειρόγραφα που έχουν μεταφερθεί στα
Άπαντα
του Γρυπάρη στην έκδοση του
Γ. Βαλέτα όσο και με τα χειρόγραφα τα οποία συμπεριλαμβάνονται στο τμημα-
τικό αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α., συντείνει στη χρονολόγησή του κατά την πολύ πρώιμη
μεταφραστική περίοδο του συγγραφέα, όπως άλλωστε συνηγορεί η καταγεγραμ-
μένη ημερομηνία παραγωγής συνολικά του αρχείου 1878-1909.
11
Η επιλογή του Ευριπίδη για την ενεργοποίηση της αρχαίας πολιτισμικής
και γλωσσικής κληρονομιάς μέσω της δημοτικής μετάφρασης –πέραν των ιδε-
ολογικών και γλωσσικών επιχειρημάτων με τα οποία θα μπορούσε να υποστη-
ριχθεί–
12
φαίνεται να ευνοείται και από το ευρύτερο φιλολογικό και θεατρικό
9.
Το ίδιο
, σ. 88.
10.
Ό.π.
11. Καίτη Δ
ιαμαντακου
-Α
γαθου
, «Ο μυστηριώδης Ευριπίδης του Γρυπάρη. Δοκί-
μια μιας ανεκπλήρωτης (;) μετάφρασης»,
Παράβασις
12/2 (2014), σ. 39-79, 67-69.
12. Πρβλ. Άννα Μ
αυρολεων
, «Οι γλωσσικές καινοτομίες του Ευριπίδη στην αρχαι-
ότητα» στο
Η διαχείριση του αρχαίου ελληνικού δράματος από τη νεοελληνική κοι-
νωνία. Το ιστορικό της αναβίωσης της
Αντιγόνης
του Σοφοκλή στην Ελλάδα και τα
«Ορεστειακά»
, Διδακτορική Διατριβή, Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού,
Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αθήνα 2003, σ. 238-242.