B' ΤΟΜΟΣ

256 / 562

‘Οράματα αυτοκρατορίας ’. Βυζάντιο και δυναστικό καθεστώς επί Όθωνα
255
Ειδικότερα διερευνώνται: αφενός η σχέση ιδεολογίας, πολιτικής και πολι-
τισμού έτσι όπως διαπλέχθηκαν υπό την απόλυτη και συνταγματική μοναρχία
των ανώτατων αρχόντων του νεοελληνικού βασιλείου Όθωνα και Αμαλίας,
καθώς και του στενού περιβάλλοντός τους, και αφετέρου ο ρόλος της δυνα-
στικής ιδεολογίας και της συμβολικής εξουσίας που καθημερινά εγκαθίδρυε
στη συγκρότηση της ελληνικής εθνικής ταυτότητας. Η ανάλυση επιχειρεί να
τοποθετήσει τα ιδεολογικά και τα πνευματικά φαινόμενα της εποχής στο
πολιτικό πλαίσιο της μοναρχίας και στο πλέγμα ιδεολογιών, νοοτροπιών και
συμβόλων που χρησιμοποιήθηκαν ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο έθνος
και στον ξένο δυναστικό οίκο. Στην ουσία πρόκειται, κατά την προσέγγιση
του Π. Κιτρομηλίδη, για την προσπάθεια να διασφαλιστεί η εσωτερική και η
διεθνής νομιμότητα με την επεξεργασία καινούργιων ιδεολογιών, που απέβλε-
παν να χειραγωγήσουν την απείθαρχη παραδοσιακή ελληνική κοινωνία και
να τη θέσουν υπό τον έλεγχο των νέων κρατικών θεσμών.3 Ενδέχεται έτσι να
φωτισθούν φαινόμενα όπως η «μεταστροφή» του νεαρού ιστοριογράφου Κ.
Παπαρρηγόπουλου από οπαδό του Διαφωτισμού και αρνητή του Βυζαντίου,
στις αρχές της δεκαετίας του 1840, σε «βυζαντινιστή», μερικά χρόνια αργό-
τερα, ή η κρατική χρηματοδότηση των πολλαπλών εκδόσεων του έργου του
«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους».4
‘Οράματα αυτοκρατορίας’: Οι Βαυαροί, το Βυζάντιο, η Μεγάλη Ιδέα
Είναι αλήθεια ότι ο όρος ‘Μεγάλη Ιδέα’ καθιερώθηκε στους συγχρόνους του
και έφθασε ώς εμάς σήμερα από το βήμα της Εθνοσυνέλευσης στις 14 Ιανου-
αρίου 1844 από τον Ιωάννη Κωλέττη, κατά τη διάρκεια της συζήτησης για το
θέμα των ετεροχθόνων και των αυτοχθόνων. Από τότε απέκτησε τη συμπύκνω-
ση ενός συνθήματος «όπου συναιρούνται οι ποικίλες εκφάνσεις και αποκρύ-
χρήσιμες αναφορές στα παλαιότερα έργα: Γεώργιος Ν. Φιλαρετος, Ξενοκρατία και βα-
σιλεία εν Ελλάδι (1821-1897), Αθήνα 1973, (1 1897)· Παναγιώτης Ν. Πιπινελης , Η
Μοναρχία εν Ελλάδι (1833-1843), Αθήνα 1932.
3. Κιτρομηλιδης, σ. 33.
4. Εκτός από το κλασικό πια βιβλίο Κ. Θ. Δημαρας, Κωνσταντίνος Παπαρρη-
γόπουλος. Η ζωή του, η εποχή του, το έργο του, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1986, βλ. την μετα-
γενέστερη θεώρηση Paschalis M. Kitromilides, «On the Intellectual Content of
Greek Nationalism: Paparrigopoulos, Byzantium and the Great Idea» στον τόμο
Byzantium and the Modern Greek Identity, επιμ. David Ricks – Paul Magdalino,
Aldershot, Hampshire 1998.