190 / 562
«Έστωσαν ημίν ήρωες του Φιλελληνισμού»
189
ματικά στην ετερότητα, με συνειδητό στόχο την ανανέωση, μαρτυρούν, στη
χαρτογράφησή τους, μια ισχυρή πρόσδεση σε εθνοκεντρικές αρχές: αφενός σε
κλασικές, κλασικιστικές και νεο-ουμανιστικές αξίες του δυτικού κανόνα, συνή-
θως με διδακτικό αντίκρισμα, και αφετέρου σε έργα που αναφέρονται, ευνοϊκά
εννοείται, στον ελληνικό κόσμο, αρχαίο και νέο.
4
Μόνη εξαίρεση, η εντυπω-
σιακά συγχρονισμένη μετάφραση εφήμερης λογοτεχνίας, κυρίως «οθνείων»
μυθιστορημάτων, στο περιθώριο και σε πείσμα της επίσημης, έμμεσα θεσμο-
ποιημένης εκδοτικής πολιτικής του βασιλείου.
5
Αν οι ποιητικοί διαγωνισμοί (1851-1877) δίνουν ένα στίγμα των προσδο-
κιών της εθνικής λογοτεχνίας, επιβραβεύοντας μια ποίηση προγραμματική,
«ελληνικού ύφους», που αμφισβητήθηκε μόλις τις τελευταίες δεκαετίες του
αιώνα, οι προκηρύξεις των μεταφραστικών διαγωνισμών (1870-1880) φανε-
ρώνουν τα ειδολογικά και ιδεολογικά κριτήρια των φορέων που προάγουν
εθνωφελείς εκδοχές ετερότητας.
6
Προς μετάφραση προτείνονται κάθε φορά
κείμενα παρελθόντων αιώνων:
Κόλαση
και
Καθαρτήριο
του Δάντη,
Νάθαν ο
σοφός
του Lessing και
Γουλιέλμος Τέλλος
του Schiller,
Götz von Berlichin-
gen
του Goethe. Ανάλογα μονοσήμαντη είναι η προσήλωση των Ελλήνων
λογίων σε «πολιτισμικά» κείμενα, δηλαδή κείμενα αξιολογημένα, που ανήκουν
στην πολιτισμική μνήμη.
7
Οι ικανότεροι Ελλαδίτες και, από τα μέσα του αιώνα,
Επτανήσιοι μεταφραστές αφοσιώνονται στην (έμμετρη ή πεζή) απόδοση (σε
λόγια ή δημοτική γλώσσα) έργων του Shakespeare, των Racine και Molière,
Alfieri, Torquato Tasso και Milton, που κυκλοφορούν σε συχνά αυτοχρη-
ματοδοτούμενες εκδόσεις με μικρή εμπορική επιτυχία, την ίδια ώρα που τα
γαλλικά ρομάντζα καταβροχθίζονται από πλήθος νέους και θηλυκούς αναγνώ-
4. Έτσι δεν μεταφράζονται ούτε ο Cornelius de Pauw ή ο Jakob L. S. Bartholdy
από τους παλαιότερους, ούτε ο Edmond About –το περιώνυμο βιβλίο του
La Grèce
contemporaine
(1854) μεταφράστηκε μόλις γύρω στο 1980– ή ο Pierre Loti από
τους νεότερους.
5. Ο συγχρονισμός στη μετάφραση μυθιστορημάτων «εκ του γαλλικού» εγκαινιά-
ζεται κατά το «έτος-σταθμό» 1845. Βλ.
Μ
ουλλάς
,
Ο χώρος του εφήμερου
, σ. 85-104.
6. Βλ. Panayotis
Μ
oullas
,
Les concours poétiques de l’Université d’Athènes:
1851-1877
, ΙΑΕΝ, Αθήνα 1989∙
Κ
ασίνης
,
Οικονόμειος μεταφραστικός αγών
, ΣΩΒ,
Αθήνα 2003. Για τη «σχολή του ελληνικού ύφους» βλ.
Μ
ουλλάς
,
Ρήξεις και συνέχει-
ες. Μελέτες για τον 19ο αιώνα
, Σοκόλης, Αθήνα 1993, σ. 269.
7. Για τον όρο βλ. Aleida
A
ssmann
, «Was sind kulturelle Texte?» στον τόμο
Literaturkanon – Medienereignis – Kultureller Text. Formen interkultureller
Kommunikation und Übersetzung
, επιμ. Andreas Poltermann, Erich Schmidt Ver-
lag, Βερολίνο 1995, σ. 232-244.