184 / 562
Ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση: ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΕΡΑΝΙΣΤΗΣ
183
Από τους βασικούς φορείς του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού επισημαίνου-
με τους Edward Gibbon και Jeremy Bentham. Στον Άγγλο νομομαθή και
φιλόσοφο, οι πολιτικές ιδέες του οποίου γνώρισαν ιδιαίτερη απήχηση στην
επαναστατημένη Ελλάδα, αφιερώνεται κάτω από τη στήλη της «Βιογραφίας»
ένα αναλυτικό άρθρο από το γαλλικό περιοδικό
Revue de Législation [et de
Jurisprudence]
μεταφρασμένο από τον Κ. Δόσιο, που αναφέρεται στη σημα-
σία της κοινωνικής θεωρίας του ωφελιμισμού.
29
Ακόμη, κάτω από τη στήλη
της «Βιβλιοκρισίας» παρουσιάζεται η ελληνική μετάφραση (μέρους) του κλα-
σικού έργου του Gibbon
Ιστορία της παρακμής και πτώσεως του ρωμαϊκού
κράτους
, έργου που συνδέθηκε με την αποδυνάμωση του Βυζαντίου και τη
συζήτηση γύρω από την ενότητα των περιόδων της ελληνικής ιστορίας.
30
ματευόταν στο άρθρο του και ο Μ.
Ρ[
ενιέρης
], «Περί του νόμου της ιστορίας της
ανθρωπότητος»,
Ευρωπαϊκός Ερανιστής
, έτος Α΄ (1840), τ. Β΄, φυλλ. δ΄, σ. 317-327.
Το άρθρο αυτό αποτέλεσε την εισαγωγή του βιβλίου
Φιλοσοφία της ιστορίας
, που
κυκλοφόρησε έναν χρόνο αργότερα (1841).
29. Κ.
Δ[
όσιος
]
, «Περί του Ιερεμίου Βένθαμ, θεωρουμένου ως ηθικολόγου και ως
νομικού»,
το ίδιο
, σ. 396-416. Στο άρθρο αυτό γίνεται αναφορά στη ζωή, στο έργο και
στον θάνατο του Bentham, ενώ παράλληλα διαγράφεται η πνευματική του πορεία
με αφετηρία το (ανώνυμο) έργο του
Fragment on Government
(
Τεμάχια περί Κυ-
βερνήσεως
) (1776). Για τις ιδέες του πολιτικού διανοητή, που αποτέλεσαν πόλο έλξης
του ενδιαφέροντος των φιλελευθέρων και την παρουσία τους στη νεοελληνική σκέψη,
βλ. Π. Μ. Κ
ιτρομηλίδης
, «Jeremy Bentham και Αδαμάντιος Κοραής» στον τόμο
Πρακτικά Συνεδρίου
«
Κοραής και Χίος
», τ. Α΄, Αθήνα 1984, σ. 285-308·
F
r
. R
osen
,
Ο ελληνικός εθνικισμός και ο βρετανικός φιλελευθερισμός. Greek nationalism and
British Liberalism
, μτφρ. Μαρ.-Χρ. Χατζηϊωάννου, ΚΝΕ/ΕΙΕ, Αθήνα 1998.
30
. Ευρωπαϊκός Ερανιστής
, έτος Α΄ (1840), τ. Β΄, φυλλ. β΄, σ. 207-208. Στο πε-
ριοδικό δημοσιεύονται και οι λόγοι του Ιάκ. Ρίζου Νερουλού και του Αλέξ. Ρίζου Ρα-
γκαβή, Προέδρου και Γραμματέα αντίστοιχα της Αρχαιολογικής Εταιρείας, γύρω από
την οποία είχαν συγκεντρωθεί οι περισσότεροι από τους τελευταίους οπαδούς του
Διαφωτισμού, που εκφωνούνται από τον λόφο της Ακρόπολης με αφορμή τη γενική
ετήσια συνέλευσή της σε κάθε επέτειο της ίδρυσής της. Σε έναν από τους λόγους αυ-
τούς, διαποτισμένον από το πνεύμα του Διαφωτισμού, ο Νερουλός, παρακάμπτοντας
την περίοδο του Βυζαντίου και θεωρώντας τον νέο ελληνισμό ως συνέχεια της αρχαίας
Ελλάδας, περιλαμβάνει αρνητικές κρίσεις για το Βυζάντιο: «Η Βυζαντινή ιστορία είναι
αλληλένδετος σχεδόν και μακροτάτη σειρά πράξεων μωρών και αισχρώς βιαιοτάτων
[…]. Είναι στηλογραφία επονείδιστος της εσχάτης αθλιότητος και εξουθενώσεως των
Ελλήνων»,
το ίδιο
, έτος Α΄ (1841), τ. Γ΄, φυλλ. δ΄, σ. 312. Γενικότερα για τη διαμόρ-
φωση της εθνικής ιστορικής συνείδησης βλ. μεταξύ άλλων
Δ
ημαράς
, «Εισαγωγή» στο
Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος
· Κ
ιτρομηλίδης
, «Η διάπλαση της νεοελληνικής
ιστορικής συνείδησης» στο
Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Οι πολιτικές και κοινωνικές
ιδέες
, ΜΙΕΤ, Αθήνα
2
1999, σ. 83-124.