183 / 562
βικυ πατσιου
182
Ο
Ευρωπαϊκός Ερανιστής
, σε μια περίοδο σταδιακής επιβολής του Ρομα-
ντισμού, συγκεντρώνει πολλούς εκπροσώπους της ομάδας που εκφράζει την
επιβίωση του Διαφωτισμού μέσα στα όρια του ανεξάρτητου κράτους (όπως
τον Παύλο Καλλιγά, τον Θεόδωρο Μανούση, τον Διονύσιο Στρούμπο κ.ά.). Το
διαφωτιστικό πνεύμα αντανακλάται όχι μόνο στη μορφή, στο περιεχόμενο και
στους στόχους του περιοδικού (ερανιστικός χαρακτήρας, ευρωπαϊκά πρότυ-
πα, στόχος της έκδοσης ο «φωτισμός των πολλών»), αλλά και στα θέματα και
τα πρόσωπα των οποίων το έργο σχολιάζεται.
Η παρουσία του Herder, που υπήρξε μία από τις πηγές έμπνευσης του
ελληνικού ιστορισμού στην περίοδο του Διαφωτισμού, επιβεβαιώνεται σε δύο
συνεργασίες του Θ. Μανούση, του σπουδαιότερου ίσως αντιπροσώπου της
χερντερικής παράδοσης στην Ελλάδα, που αναφέρονται στην ανάδειξη της
ελληνικής αρχαιότητας μέσα από τη μελέτη των ασμάτων και των παροιμιών
των αρχαίων Ελλήνων.
27
Το άνοιγμα της προοπτικής προς τον λαογραφισμό
και την ιστοριοκρατία αξιοποιεί και ο Π. Βράιλας Αρμένης, αφιερώνοντας στον
Herder ένα μέρος της μελέτης του σχετικά με τη φιλοσοφία της ιστορίας.
28
τη διάδοση του μυθιστορήματος, παραθέτει σε έναν πλούσιο κατάλογο επαινετι-
κών κρίσεων τη σχετική κρίση του Rousseau, ο οποίος στο έργο του
Émile ou De
l’éducation
(1762) εξύμνησε τον
Ροβινσώνα Κρούσο
για τη θετική του επίδραση στην
αγωγή του Αιμίλιου, την επαινετική γνώμη του Γάλλου κριτικού Jean François de La
Harpe, του Marmontel, του Hugh Blair, αλλά και του «πρώτου των μυθιστοριογρά-
φων», του Walter Scott. Για την πρώτη νεοελληνική μετάφραση του έργου (1792),
διασκευασμένου από τον Γερμανό Joachim Heinrich Campe, ο οποίος υπήρξε ένας
από τους κυριότερους εκπροσώπους του όψιμου ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στον χώρο
της παιδαγωγικής και εκφραστής των θεωριών των Φιλανθρωπιστών, βλ. Κ
αρπόζηλου
,
«Ο Νέος Ροβινσών του Joachim Heinrich Campe»,
Η λέξη
118 (Νοέμ.-Δεκ. 1993),
σ. 792-801. Για την τύχη του έργου γενικότερα βλ. Σ. Ν
τενίση
, «Η διεθνής και η ελ-
ληνική πορεία του
Ροβινσώνα Κρούσου
και των Ροβινσωνιάδων κατά τον 18ο και 19ο
αιώνα. Μια πρώτη προσέγγιση» στον τόμο
Το παιδικό βιβλίο στην Ελλάδα τον 19ο
αιώνα
, ΕΛΙΑ-Καστανιώτης, Αθήνα 1997, σ. 67-83.
27. Πρόκειται για τις ακόλουθες συνεργασίες γραμμένες με το πνεύμα του Γερμανού
στοχαστή: [Θ.]
Μ[
ανούσης
]
, «Περί των ασμάτων του λαού εις τους αρχαίους Έλληνας»,
Ευρωπαϊκός Ερανιστής
, έτος Α΄ (1840), τ. Α΄, φυλλ. β΄, σ. 115-137, και «Περί των παροι-
μιών των αρχαίων Ελλήνων»,
το ίδιο
, φυλλ. δ΄, σ. 361-379. Τη συμβολή του Θ. Μανούση
στην παρουσία της σκέψης του Herder στο ελληνικό πνευματικό περιβάλλον επισημαί-
νει ο
Δ
ημαράς
,
Νεοελληνικός Διαφωτισμός
, Ερμής, Αθήνα 1997, κεφ. «Ο J. G. Herder
και η παρουσία του στην διαμόρφωση του νεοελληνικού πνεύματος», σ. 297.
28. Π[έτρος]
Β[
ράϊλας
] Κ[
ερκυραίος
], «Περί των αρχών της ιστορικής φιλοσοφί-
ας»,
Ερανιστής
, έτος Β΄ (1843), τ. Β΄, φυλλ. ι΄, σ. 635-662. Βλ. και
Δ
ημαράς
,
Νε-
οελληνικός Διαφωτισμός
, σ. 298. Την έννοια της φιλοσοφίας της ιστορίας διαπραγ-