437 / 482
ΣΟΦΙΑ ΠΑΤΟΥΡΑ
436
ενός στοιχειώδους χώρου φύλαξης των σπουδαίων αρχαιολογικών καταλοίπων
της περιοχής. Ο Βαρδουνιώτης, ωστόσο, δεν αρκείται μόνο στο μακρινό ιστορι-
κό παρελθόν. Εργάζεται με πάθος και μεθοδικότητα, όπως αργότερα ο Γιάννης
Βλαχογιάννης στην Αθήνα, για τη συλλογή και τη διάσωση των νεότερων ιστο-
ρικών τεκμηρίων της πατρίδας, τα οποία θ’ αποτελέσουν τον πυρήνα της νεότε-
ρης ιστορίας της Ελλάδας. Στο περιεχόμενο τριών επιστολών που λαμβάνει από
την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία μαρτυρείται και αναγνωρίζεται δεόντως
από τους ιθύνοντες η μεγάλη εθνική προσφορά του, με την αποστολή πλήθους
εγγράφων σχετικών με την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Μία εκτενής φρά-
ση του προέδρου της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας Ιωάννου Μπόταση,
σε επιστολή του προς τον Βαρδουνιώτη, καταδεικνύει τη γενναιόδωρη ένα-
ντι του ιστορικού του χρέους στάση του:
βεβαίως είσθε πρώτος εν τη πρώτη
γραμμή εκείνων οίτινες κατήρτισαν την πλουσίαν συλλογήν ιστορικών πηγών
άς η καθ’ ημάς Εταιρεία δύναται να θέση εις την διάθεσιν των ερευνητών επ’
ωφελεία της ευκλεούς ιστορίας του Έθνους
. Ο αριθμός των 10.625 εγγράφων
που ο μεγάλος συλλέκτης των γραπτών εθνικών κειμηλίων είχε αποστείλει στην
Εταιρεία έως το 1915, προκαλούν τη συγκίνηση και το θαυμασμό του προέ-
δρου και του γραμματέως της Εταιρείας, Μπόταση και Ράδου. Τον Απρίλιο
του 1909, ο Κωνσταντίνος Ράδος τού ανακοινώνει ότι το Διοικητικό Συμβούλιο
της Εταιρείας έκανε διάβημα προς τον Υπουργό των Εξωτερικών «εγγράφως
τε και προφορικώς όπως ούτος προβή εις την αρμόζουσαν, τη φιλοπονία της
φιλεπιστημοσύνης υμών, ηθικήν εκ μέρους του κράτους ικανοποίησίν σας»· και
συμπληρώνει: «Τούτο το διάβημα εθεώρησεν καθήκον της η Εταιρεία ημών να
κάμη, ανθ’ ων υπέρ της Εθνικής Ιστορίας κοπιάτε».
Η εθνική προσφορά του Βαρδουνιώτη δεν περιορίζεται στα σύνορα της
ελεύθερης μόνο Ελλάδας. Το ταξίδι του στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη
το 1890 και η γνωριμία του με σημαίνουσες προσωπικότητες της ελληνικής
κοινότητας της πόλης, τον ευαισθητοποιούν γύρω από το Μακεδονικό και το
επιτακτικό αίτημα της απελευθέρωσης του υπόδουλου ακόμη ελληνισμού. Η
αλληλογραφία του μαζί τους, κυρίως δε οι εκτενείς επιστολές, τις οποίες επί
15ετία λαμβάνει από τον γιατρό και μακεδονομάχο στη συνέχεια Δημήτριο Ρίζο
(τον επονομαζόμενο
Ευμένη
), αποκαλύπτουν την εναγώνια προσπάθεια του
Βαρδουνιώτη να βοηθήσει με όποιο τρόπο μπορεί και με όσα μέσα διαθέτει,
τη μεγάλη εθνική υπόθεση. Στέλνει με δυσκολία αθηναϊκά και άλλα έντυπα
στη Θεσσαλονίκη και συμβάλλει στη δημοσιοποίηση και προβολή των εθνι-
κών θεμάτων και των εσωτερικών προβλημάτων της ελληνικής κοινότητας της
πόλης, είτε προσωπικά είτε με τη βοήθεια Αθηναίων εκδοτών και λογίων φίλων
και γνωστών του.