435 / 482
ΣΟΦΙΑ ΠΑΤΟΥΡΑ
434
όσον το εν τω συλλόγω «Παρνασσώ» γενόμενον παρά του Δ. Βαρδουνιώτου
δικηγόρου εξ Άργους, κατά την εσπέραν της Παρασκευής. […] Ο κ. Βαρδου-
νιώτης, γνωστός και πρότερον, […] κατέκτησε την συμπάθειαν και την εκτίμη-
σιν των μέχρις ασφυξίας συνωθουμένων άνω και κάτω εν τη μεγάλη αιθούση
του συλλόγου «Παρνασσού» επιλέκτων ακροατών του».
Το ιστορικό έργο, βέβαια, με το οποίο είναι ταυτισμένο το όνομά του, πρω-
τότυπο και δυνατό, βασική πηγή της νεότερης ιστορίας μας, είναι η
Καταστρο-
φή του Δράμαλη
. Κάτοχος του μεγαλύτερου μέρους του αρχείου του Νικηταρά
και του στρατηγού Τσώκρη και αυτήκοος μάρτυς πολλών ζωντανών αφηγήσεων
των πρεσβυτέρων τού περιβάλλοντός του, συνέθεσε την ιστορία της μάχης
των Δερβενακίων με αξιόπιστο και αριστοτεχνικό τρόπο. Ο Δ. Καμπούρογλου,
χαρακτηρίζοντας αυτή τη μονογραφία «μνημειώδη», σημείωνε: «Εις τα Δερ-
βενάκια, που κάποτε θα στολισθούν με δάσος ανδριάντων, πρέπει ξεχωριστή,
απόμακρα, αλλά περίοπτος να σελαγίση και η μορφή του Βαρδουνιώτη»
.
Η ευρυμάθεια, η πνευματική του εμβέλεια, ο ακάματος ζήλος του για την
ιστορική και λογοτεχνική παραγωγή, η εθνική προσφορά του και η εμπλοκή
του στα πολιτικά πράγματα ξεδιπλώνονται στις πολυάριθμες σελίδες των ανέκ-
δοτων επιστολών τού προσωπικού αρχείου του. Πρόκειται για έναν μεγάλο
αριθμό επιστολών προς τον Βαρδουνιώτη (350 περίπου) από πλήθος αλλη-
λογράφων, γνωστών λογίων, πολιτικών και νομικών της εποχής. Χρονολογικά
η αλληλογραφία εκτείνεται από το 1869, έτος της πρώτης επιστολής από τον
λόγιο, διευθυντή της Βιβλιοθήκης της Ανδρίτσαινας, Αναστάσιο Παπαδήμο,
έως το 1924, χρονιά του θανάτου του, κατά την οποία λαμβάνει την τελευταία
επιστολή από τον επιστήθιο φίλο του Δ. Καμπούρογλου.
Το μεγαλύτερο μέρος των επιστολών προέρχεται από κύκλους λογίων της
Αθήνας αλλά και άλλων κέντρων της εποχής, ακόμη και από τον τουρκοκρατού-
μενο Ελληνισμό: την Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλονίκη, τη Δράμα, τη Σμύρ-
νη, την Αλεξάνδρεια, τα Ιεροσόλυμα. Οι επιστολές υπογράφονται από εκδότες,
διευθυντές και αρθρογράφους των κορυφαίων τότε λογοτεχνικών δελτίων και
φιλολογικών περιοδικών, Ημερολογίων, εφημερίδων και συγγραμμάτων. Οι συνε-
χείς και επίμονες προσκλήσεις και παρακλήσεις τους προς τον Βαρδουνιώτη να
συμμετάσχει στη σύνθεση της ύλης των εντύπων τους, συχνά μάλιστα από το
ξεκίνημά τους, δείχνει την αναγνώριση και την εκτίμηση που είχε κερδίσει ως
συγγραφέας και πνευματικός δημιουργός. Από το περιεχόμενο των επιστολών
προκύπτει ότι ο Βαρδουνιώτης, ξεπερνώντας τα τοπικά όρια της πνευματικής
δράσης του, τροφοδοτούσε αδιάλειπτα πολλά από τα έντυπα της εποχής εκεί-
νης με τις δικές του συμβολές: διηγήματα, άρθρα, κριτικά σημειώματα, ποιήμα-
τα, ιστορικές αναφορές, δοκίμια, σατιρικά και λαϊκά αφηγήματα, έγγραφα, κ.ά.